تاکنون 15 جلد از سری کتابهای «امور نظامی» که از سوی بنیاد «روسکیه ویتیازی/قهرمانان روس» منتشر شده است که دو شماره از این سری مربوطه به ایران است: یکی لشکرکشی تزار به قفقاز جنوبی و گیلان در پی فروپاشی امپراتوری صفوی، و دیگری مربوط به جنگهای تاریخی ایران و روس در دوره قاجار است. ذیلا گزارشی از این مجموعه و دو شماره مربوط به ایران را ملاحظه میفرمایید.
معرفی مجموعه
مجموعه کتابهای «امور نظامی» به جنگها، منازعات، عملیاتهای نظامی و محاصره‌های درجه اول در تاریخ روسیه می‌پردازد. در این سری، به وقایع تاریخی کم‌شناخته و حوادث نظامی ناشناخته توجه ویژه شده است. هرچند این سری برای طیف گسترده‌ای از مخاطبان علاقمند به تاریخ جنگهای میهنی روسیه تولید شده است؛ اما برای حرفه‌ای‌ها نیز جالب خواهد بود. این جامعیت به لطف مشارکت یک سری از کارشناسان برجسته و مورخان میسر شده است که از یک سو، دست‌اول بودن و کیفیت محتوای کتابها را تضمین نموده است و از دیگر سو، نویسندگان سری، عهده‌دار شدند که حوادث را با زبانی قابل فهم و دستیاب به نگارش درآورند.
معرفی دو شماره ویژه ایران:
1. در راه هند: یورش به ایران؛ سالهای 1722-1723
در تابستان سال 1722 پتر اول (پطر کبیر) برای آخرین بار در رأس لشکر و نیروهای دریایی خود قرار گرفت. امپراطور به سوی دریای خزر رفت. او در آروزی گشادن راهی جدیدی به سوی هند بود تا ابریشم، ادویه و دیگر ثروتهای شرق، از طریق روسیه به بازارهای اروپا فرستاده شود. لشکر روس دربند و باکو و گیلان را اشغال کرد. بر اساس قرارداد سال 1723 این زمینها از سوی روسیه به ایران برگرانده شد. در این کتاب آقای ایگور کروکین، پژوهشگر تاریخ، درباره لشکرکشی پتر اول به سوی ایران و تحرکات نظامی و مذاکرات دیپلماتیک نوشته است.
در این کتاب تصاویری تاریخی متعددی از شخصیتها، شهرها (دربند، باکو، رشت، اصفهان) و نیز نقشه ها و طرح‌های جغرافیایی و نظامی آمده است.
مشخصات نشر:
در راه هند: یورش به ایران؛ سالهای 1722-1723؛ ایگور ولادیمیرویچ کروکین؛ بنیاد قهرمانان روس، 2015م، 64صفحه:
Игорь Курукин: На пути в Индию. Персидский поход 1722–1723. Серия: Ратное дело. М., Фонд «Русские Витязи», 2014. ISBN 978-5-903389-91-9.
2. ارتش ایران در جنگ با روسیه 1796-1828
این مجلد توسط دو تن از پژوهشگران تاریخ روسیه، الکسی کروگوف و ماکسیم نیچیتایلوف نوشته شده است. در این اثر نسبتا حجیم، مشخصات قدرت نظامی ایران عصر قاجار آمده است که به عنوان مخالف ژئوپلیتیک و رقیب اصلی روسیه در قفقاز اواخر قرن 17 و نیمه نخست قرن 18 بود.
در این پژوهش با تکیه بر آرشیو و منابع منتشر شده، نویسندگان به بررسی نهادهای نظامی سنتی ایران (گارد شاهی، سواران ایلات، پیاده نظام و توپخانه کوچک مستقر بر جهاز شتر «زنبورک») همچنین مرحله اولیه اصلاحات نظامی در مدلهای اروپایی غربی (تشکیل ارتش منظم، پیاده نظام، سواره نظام و توپخانه) میپردازند. به مطالعه پرسشهایی در رابطه با تعداد نفرات و نحوه فرماندهی لشکر و تأمین سلاح، لباس و مواد غذائی، محل اقامت و تاکتیک‌های نیروهای ایرانی می‌پردازد. همچنین توجه ویژه به فراریان و اسیران ارتش روسیه شده است که چگونه به عنوان «معلم» در ارتش جدید ایران نقش‌آفرینی کرده‌اند. در این کتاب به وفور از تصاویر شخصیتهای تاریخی، انواع اسلحه و پوشاک لشکر ایران و تصاویر سواره نظام و پیاده نظام استفاده شده است. در پایان فهرست مفصلی از منابع آرشیوی آمده است.
این کتاب برای مخاطبان گسترده‌ای از آموزگاران، دانشجویان و همه علاقمندان به تاریخ جنگهای ایران و روسیه درنظر گرفته شده است.
علاوه بر آن در آخر این اثر، دو پیوست کاربردی آمده است: پیوست نخست: «نویسندگان آثار درباره ایران» است که در آن اختصارا به معرفی شخصیتها و آثارشان پرداخته شده است. جیمس ادوارد الکساندر (1803-1885)، کنیاز واسیلی اوسیپوویچ بئبوتوف (1791-1858)، پتر گریگوریویچ بوتکوف (1775-1857)، الکساندر سرگیویچ گریبایدوف (1794؟-1829)، گراف ایوان واسیلیویچ گودویچ (1741-1820)، سر هارفورد جونس (1764-1847)، عبدالرزاق بیک بن نجفقلی خان دنبلی (1762/1763-1827/1828)، گاسپار درویل (1783-1856)، الکساندر پترویچ یرملوف (1777-1861)، پیئر آمادئی ائمیلیئن‌پروب ژوبر (1779-1847)، پلاتون پاولویچ زوبون (حدود 1796-پس از 1857)، فضل الله (فیض الله) شیرازی کاواری(؟-؟)، موریتس آوگستویچ (ماوریکی یوستاویویچ) کوتسبو (حدود 1790-1861)، جیمس کمپبل، اودوکیم یملیانویچ لاچینوف (1799-1875)، سر جون مکدونالد (1782-1830)، جیمسر یوستنیان گوریه (1782-1849)، نیکولای نیکولایویچ موراویف اول (موراویئف کراسکی) (1794-1866)، گیون آنتوان اولیویه (1756-1814)، سر روبرت کر پورتر (1777-1842)، گراف ایوان اوسیپویچ سیمونوف (1794-1851)، سرگی الکسیویچ توچکوف دوم (1767-1839)، سر ویلیام اوزلی (1767-1842)، ادوارد اسکوت اورینگ، حاجی میرزا حسن حسینی فسائی (1821-1898)، جیمز بیلی فریزر (1783-1856)، کارل پیتر فون هیدنستام (1792-1878) گگور (ایگور ایلیچ) انکهولم (1788-1835).
در پیوست دوم نیز به معرفی اجمالی برخی شخصیتهای تاریخی آن دوره پرداخته است: آقا محمد خان قاجار، فتحعلی شاه قاجار، عباس میرزا، محمدعلی میرزا، حسینقلی خان قاجار، کلود-متیه دئ گاردان، سر هنری لیندسی بتون، جون مالکوم، اولیام مونتس، بارتلمی سمینو، سر گور اوزلی.
مشخصات نشر:
الکسی ایوانویچ کروگوف، ماکسیم ولادیمیرویچ نچیتایلوف: ارتش ایران در جنگ با روسیه 1796-1828؛ سری: امور نظامی، بنیاد «قهرمانان روس»، 2016، 248ص.
Алексей Кругов, Максим Нечитайлов: Персидская армия в войнах с Россией. 1796–1828 гг. Серия: Ратное дело. М., Фонд «Русские Витязи», 2016.
