میخائیل باریسویچ پیاتروفسکی ـ اسلام‌شناس، شرق‌شناس، تاریخدان و عرب‌شناس برجسته روس، فوق دکترای تاریخ و عضو رسمی آکادمی علوم روسیه است که از سال 1992، ریاست موزه ارمیتاژ را نیز بر عهده دارد. علاوه بر این، رئیس دانشکده شرقشناسی دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ نیز میباشد. وی در 9 دسامبر 1944 در خانواده ای اشرافی با ریشه لهستانی در ایروان دیده به جهان گشود. پدرش- بوریس پیاتروفسکی (1908-1990) باستان‌شناس برجسته و مولف کاوشهای باستان‌شناسی قلعه تیشبانی نزدیک ایروان، و رئیس موزه ارمیتاژ در طول سالهای 1946-1990 بود.
در سال 1967، میخائیل پیاتروفسکی از دانشکده شرقشناسی دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ فارغ التحصیل شد که دوره کارآموزی آن را، سالهای 1966-1965 در دانشگاه قاهره طی نمود. وی در سال 1985 موفق به اخذ دکترای تخصصی تاریخ گردید.
وی طی سالهای 1991-1967 در انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم روسیه فعالیت داشت و کلیه مراحل کاری از دستیاری تا همکار علمی دانشگاه را گذراند.
در فاصله سالهای 1976-1973 به عنوان مترجم و استاد تاریخ یمن، در مدرسه عالی علوم اجتماعی جمهوری دموکراتیک یمن بود. وی در حفاری‌های باستان‌شناسی در قفقاز و آسیای میانه شرکت داشته، و از سال 1983 در هیئت علمی حفاری‌های باستان‌شناسی یمن حضور فعال داشته و از سال 1989 تا سال 1990 ریاست این هیئت باستان‌شناسی را بر عهده داشت.
بعد از مرگ پدرش، در سال 1991 به عنوان نائب رئیس موزه ارمیتاژ برای فعالیت‌های علمی دعوت به کار شد و یک سال بعد، در جولای 1992 به عنوان رئیس موزه ارمیتاژ از طرف دولت روسیه برگزیده شد. وی در فاصله زمانی 1997-1193 به عنوان عضو هیئت وزارت فرهنگ فدراسیون روسیه بوده و از سال 2001 نیز مجددا به عضویت این هیئت درآمد.
پروفسور پیاتروفسکی از سال 1997 به عنوان عضو رسمی آکادمی علوم روسیه انتخاب شده و از سال 2013 به عضویت هیئت رئیسه آکادمی علوم روسیه درآمد. وی در دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ چندین سمت را به طور همزمان بر عهده دارد، ازجمله به عنوان پروفسور، رئیس گروه بخش موزه‌ها و حفاظت از بناهای تاریخی، همچنین ریاست دانشکده مطالعات شرق شناسی، و رئیس گروه شرق باستان است. علاوه بر این، عضو شورای ریاست جمهوری در زمینه فرهنگ و هنر بوده و شخص مورد اعتماد ولادیمیر پوتین است.
میخائیل پیاتروفسکی بیش از 250 فعالیت علمی در زمینه تاریخ سیاسی اسلام و فرهنگ عرب، باستان‌شناسی سعودی، فهرست‌نگاری نسخ خطی عربی، چاپ نسخه‌هایی از آثار تاریخی قرون وسطی و کتیبه‌های باستانی را در کارنامه علمی خویش دارد. از آثار اصلی این دانشمند بزرگ می‌توان به آثار زیر اشاره نمود:
· ویژگی های اصلی فرهنگ هنری اسلامی ـ عربی (1984)؛
· عربستان جنوبی در اوایل قرون وسطی. تشکیل جامعه قرون وسطایی (1991)؛
· اسلام: فرهنگ دایرةالمعارفی (1991)؛
· روایات تاریخی قرآن (1991)؛
· ارمیتاژ؛ کلکسیون‌ها و کلکسیونرها (1997)؛
· ارمیتاژ من (2014)؛
· مؤلف بیش از 40 مقاله در دانشنامه افسانه‌های جهان (1990).
زمینه اصلی فعالیت‌های علمی وی: تاریخ باستان و قرون وسطای خاورمیانه، تاریخ شبه جزیره عربستان، قرآن و تاریخ صدر اسلام، کتیبه‌های خطی عربی، افسانه‌های حماسی اعراب، نسخه‌های خطی عربی، و هنر اسلامی میباشد. پیاتروفسکی به عنوان عرب‌شناسی برجسته، کارها و تحقیقات بسیاری به انجام رسانده، که دارای شهرت جهانی است.
وی ریاست اتحادیه موزه‌های روسیه، باشگاه جهانی پترزبورگ، رئیس هیئت امنای دانشگاه اروپایی سنت‌پیترزبورگ را برعهده داشته و عضو کمیسیون یونسکو و گروه مشاوره‌ای شورای اروپا در خصوص فعالیت‌های نمایشگاهی است. لازم به ذکر است که در طی سالهای فعالیتش، موفق به کسب مدال‌ها و جوایز گوناگون از کشورهای مختلف شده، که باعث افتخار روسیه است.
این شرق شناس شهیر در طول دوره ریاستش تا به امروز، فعالیت‌های زیادی را انجام داده است. در وهله اول ایجاد گالری هنرهای باستان بود که دارای شعبه‌های مختلفی در کشورهای گوناگون است، از جمله این شعبه‌ها می‌توان به موزه ارمیتاژ در کازان، مرکز نمایشگاهی ارمیتاژ به نام «Guggenheim Hermitage Museum» در لاس وگاس، مجموعه نمایشگاهی «ارمیتاژ آمستردام» در آمستردام، «اتاق‌های ارمیتاژ «Hermitage Rooms» در سامرست هاوس لندن اشاره نمود.
در سال 2014، مجموعه‌ای از هنرهای روسی و اروپایی و صنایع دستی، نقاشی‌ها و مجسمه‌های قرن نوزدهم-بیستم، و همچنین هنرهای معاصر ارمیتاژ به جناح شرقی ساختمان اصلی موزه انتقال داده شد، و بازسازی این قسمت توسط رم کولهاس، معمار برجسته هلندی، صورت گرفت. در سال 2014، دوسالانه بین‌المللی هنر “مانیفست” که از سال 1996، هر دوسال یک‌بار در کشورها و موزه‌های مختلف برگزار می‌گردد، در موزه ارمیتاز برپا شد. کارنامه برجسته این شرق‌شناس فعال در داخل و خارج از کشور، دولت روسیه را بر آن داشت که سال 2016، قرارداد ریاست موزه ارمیتاژ با پروفسور میخائیل پیاتروفسکی را تا سال 2020 تمدید نماید.
با توجه به اینکه تخصص پیاتروفسکی، اسلام‌شناسی و شرقشناسی است؛ وی، فعالیت‌های بسیاری در این حوزه در ارمیتاژ انجام داده است که از جمله آنها، گسترش موزه هنرهای اسلامی در این موزه است. اخیرا در طبقه سوم کاخ زمستانی ارمیتاژ، سالن «خاورمیانه در قرن 13-15 میلادی» راه‌اندازی شد.
رئیس ارمیتاژ در روز افتتاحیه عنوان نمود که نمایشگاه جدید در تکمیل بخش‌های هنرهای اسلامی است. کلکسیون هنرهای شرقی در طول سالیان زیاد جمع‌آوری شده است و هدایای متفرقه که از سفیرها و مقامات دریافت می‌شود، این سالن را روز به روز غنی‌تر می‌نماید. این سالن گویای وحدت فرهنگی جهان اسلام و مسیحیت است که بر اساس اصول جغرافیایی و زمانی و با در نظر گرفتن تأثیر متقابل فرهنگی کشورهای مختلف به وجود آمده است.
ریاست محترم بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، ضمن دیدار با این اسلام‌شناس برجسته، گفتگوهایی در زمینه پژوهش‌های مشترک اسلامی داشته است. وی علاوه بر همکاری با بنیاد در تألیف آرس اسلامیکا، در مراسم رونمایی این اثر نیز حضور یافت و به سخنرانی پرداخت. کتاب آرس اسلامیکا، ویژه‌نامه بزرگداشت پرفسور پروزورف، با حمایت بنیاد مطالعات اسلامی روسیه و با همکاری انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم روسیه ـ مسکو و با سرویراستاری میخائیل پیاتروفسکی از سوی انتشارات ادبیات شرقی مسکو در 871 صفحه منتشر شده است.
ترجمه به سفارش بنیاد مطالعات اسلامی روسیه
