بنیاد مطالعات اسلامی روسیه در سی و یکمین نمایشگاه کتاب تهران (1397)، علاوه بر عرضه آثار خود در قالب غرفه روسیه، رویدادهای متفاوتی داشت. در کنار بازدید اقشار مختلف جامعه، به ویژه دانشجویان زبان روسی، نشستهای خوبی هم در این غرفه برگزار شد. در مجموع 6 نشست نقد و بررسی و معرفی اثر، به همت و اجرای آقای مجتبی راشدی در حاشیه نمایشگاه آثار در غرفه روسیه برگزار شد که ذیلا گزارشی اجمالی از این نشستها تقدیم است.
نشست اول، روز جمعه 14 اردیبهشت برابر با 4 می، با سخنرانی دکتر رفیع الدین اسفاراف، مترجم و استاد حوزه و دانشگاه با موضوع «بررسی جدیدترین ترجمه قرآن به زبان روسی» برگزار شد که گزارش آن را می‌توانید در این لینک ببینید.
نشست معرفی و رونمایی مجموعه 10 جلدی شاهنامه برای کودکان به زبان روسی
نشست دوم روز جمعه، رونمایی از مجموعه 10 جلدی شاهنامه برای کودکان به زبان روسی با حضور محمدرضا یوسفی نویسنده اثر و سخنرانی دکتر زهرا محمدی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و نماینده بنیاد روسکی میر در ایران و سعید ستارزاده رییس انتشارات خانه ادبیات بود.
در ابتدای این جلسه آقای مجتبی راشدی، همکار بنیاد در حوزه ادبیات بزرگسال و کودک، توضیحاتی درباره پروژه ادبیات کودک بنیاد ارائه نمود. وی اظهار داشت:
«بنیاد مطالعات روسیه در کنار آثار علمی و پژوهشی که جامعه ی نخبگان، محققان و دانشگاهیان روسیه مخاطب آن هستند، برای دایره ی مخاطبین گسترده تر نیز آثاری را در حوزه ی بزرگسال منتشر کرده است.
آثار تولید شده در رده سنی کودکان در روسیه متنوع است، با توجه به حجم وسیعی از آثار روسی که تصویرگری‌های خوبی هم دارد و آثاری که از اروپای غربی ترجمه شده، رقابت و معرفی آثار ایرانی کمی سخت است. اما در رده سنی نوجوان اساسا یک خلأ محتوایی وجود دارد. بعد از فروپاشی شوروی آثار درخور توجه بومی در روسیه تولید نشده که جای آثار نویسندگان دوره کمونیست را بگیرد و هم چنان همان آثار دوره شوروی فروش می‌رود. این امر باعث شده مخاطب نوجوان در روسیه با حجم گسترده ای از آثار فانتزی غرب روبرو شود، رمان های نوجوان با موضوعات پلیسی، ژانر وحشت و.. به حدی جذاب است که حتی نویسندگان روس هم به سراغ این سبک از نوشتن روی آورده اند.
در این نشست سپس آقای یوسفی با اشاره به کم و کیف مجموعه شاهنامه برای کودکان، گفت:
«من بعد از سال ها نوشتن به این فکر افتادم که متون کهن چطور می‌تواند با نسل جدید ارتباط برقرار کند، چون خود شاهنامه برای بزرگسالان هم خواندنش سخت است، در منابع نگاه کردم و دیدم نخستین بازنویسی و نه بازآفرینی شاهنامه به دوره قاجار بر می‌گردد. از زمان قاجار تا به امروز هم قریب به 600 بازنویسی از شاهنامه صورت گرفته، اکثر این‌ها را مرور کردم و دیدم نو نشدند.
من در نگارش شاهنامه یک بخشی از داستان های اوستایی و پهلوی الهام گرفتم و بخش دیگر را خودم خلاقانه نوشتم. آمدم و گسست‌های شاهنامه را گرفتم و عناصر خیالی خودم را نیز افزودم چرا که گفتم هر کس که می خواهد شاهنامه بخواند، یک کلان رمان بخواند. با یک رمان کلان مواجه شود.
خیلی جالب است که یک شاهنامه پژوه معروف روس به نام: استارکوف روسی که فردوسی را به عنوان یک مصحف معرفی می کند. در صورتی که بنده عرض می کنم فردوسی مصحف نیست بلکه یک نویسنده ی خلاق بازآفرین است.»
سخنران دیگر این جلسه دکتر زهرا محمدی بود که در زمینه ارتباط ادبی ایران و روسیه سخن گفت. وی اظهار داشت: «شناخت جامعه روسیه از ادبیات کلاسیک ایران با نگاهی نو، مساله ی مهمی است که فقط هم نیاز جامعه روسیه نیست؛ بلکه یک نیاز جهانی است. کودکان و نوجوانان ایرانی هم به این بازآفرینی و نگاه نو از آثار کلاسیک فارسی نیازمند است.». وی در ادامه افزود: «این سری شاهنامه که توسط انتشارات صدرا عرضه شد به نظرم حرکت بزرگی است چرا که داستان‌هایش بسیار جذاب است و اشتراکاتی هم با داستان های اساطیری روس دارد.».
وی در رابطه با زبان ترجمه روسی نیز گفت: « در ترجمه ی روسی، دقت و تلاش ارزنده‌ای اعمال شده است. و علیرغم برخی اشکالات جزئی، در کل ترجمه بسیار ترجمه‌ی خوبی است. دغدغه‌مند ویرایش شده، تصویرگری و چاپ باکیفیتش نیز به وزانت نشر روسی افزوده است. این مجموعه می‌تواند در کتابخانه یک کودک روس حضور داشته باشد.».
نشست با حضور مسئول انتشارات سوره مهر:
نشست سوم، روز دوشنبه 17 اردیبهشت برابر با 7 می، با حضور آقای عبدالحمید قره‌داغی مسئول انتشارات سوره مهر، ترجمه مجموعه ده جلدی شکرستان به زبان روسی معرفی گردید. همچنین جمعی از تصویرگران حوزه کتاب کودک و نوجوان با حضور در غرفه بنیاد با آثار بنیاد در زمینه نشر ترجمه روسی ادبیات ایرانی کودک، آشنا شدند.
در این نشست آقای قره داغی مدیرعامل نشر سوره مهر، اظهار داشتند که: «انتشارات سوره ی مهر در کنار آثار ادبیات بزرگسال، بخش کودک و نوجوان را تقویت کرد و امسال در سی و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران تعداد 100 عنوان کتاب جدید در حوزه ی کودک و نوجوان تولید شد.».
وی در با اشاره به ترجمه آثار سوره مهر در همکاری با بنیاد مطالعات اسلامی روسیه در موضوع دفاع مقدس، گفت: «انتشارات سوره ی مهر در بخش ادبیات انقلاب و دفاع مقدس توفیق انتشار آثار متعددی را داشته است؛ منتها یک وجه تمایزی در آثار مستندنگاری و خاطره‌نگاری دفاع مقدس از سایر نشرها با آثاری که سوره‌ی مهر منتشر می‌کند وجود دارد و آن هم پرداخت ادبی و روایی خاطرات است و صرف نقل خاطره‌ها نیست. و همین عامل موجب شکل‌گیری ادبیات انقلاب و دفاع مقدس شده است. یعنی علاوه بر خاطرات مستند و متقن، بیان ادبی و جذابیت‌های داستانی هم دارند که می‌تواند آن را در سطح جهان مطرح سازد.».
وی در پایان، اظهار امیدواری نمود که با افزایش همکاری با بنیاد و انتشارات صدرای مسکو، موفقیت بیشتری در معرفی ادبیات و هویت خود به مخاطبان روس داشته باشیم.
نقد و بررسی کتاب «ایران: کشوری ناشناخته» بود که با حضور دکتر شهرام همت‌زاده
نشست بعدی، نقد و بررسی کتاب «ایران: کشوری ناشناخته» بود که با حضور دکتر شهرام همت‌زاده عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و مترجم زبان روسی برگزار گردید.
وی در این نشست گفت: زمانی که کتاب نسخه روسی «ایران کشوری ناشناخته» به دستم رسید با خودم فکر کردم که چطور باید درباره این کتاب حجیم صحبت کنم؛ چون پنج روز قبل از نمایشگاه به دستم رسید؛ اما وقتی شروع به مطالعه اش کردم نتوانستم آن را زمین بگذارم.
این کتاب در واقع یک دایره المعارف است و مهم ترین ویژگی ای که دارد این است که آمده با تکیه بر اسناد روسی تاریخ ایران را بررسی کرده است. این کتاب نه فقط در باره ی تاریخ بلکه درباره ی جزییات فرهنگی و زیستی ایران صحبت می کند.
نکته‌ی جالبی که در این کتاب آمده، درباره فیلم‌ها و تئاترهایی برگرفته از آثار ایرانی است که در روسیه روی پرده رفته است. به عنوان نمونه، اولین نمایشنامه‌ی روسی که سال 1672 روی صحنه رفته، تم ایرانی داشته است.
در باب عهدنامه ی ترکمانچای مطالب جالبی را بیان می کند و باز هم از منابع روسی، چرا که اساسا عهدنامه ترکمانچای در ایران وجود ندارد.
اما مشکلی که وجود دارد این است که این کتاب مقدمه ندارد و برای من خیلی مهم بود که بدانم دغدغه ی نویسنده از حمع اوری این اسناد چه بوده چرا که واقعا کتاب سنگینی است.
توصیه ی من این است اگر کسانی که می توانند نسخه ی روسی این کتاب را بخوانند و کسانی که توانایی اش را دارند این کتاب را ترجمه کنند. کسانی که دوست دارند کتابی مستند در باب ایران مطالعه کنند این کتاب را از دست ندهند.
نشستی با حضور حاج آقای سیدی درباره سری کتاب های روایت بهار در غرفه ی روسیه
سه شنبه 18 اردیبهشت نشستی با حضور حجت الاسلام و المسلمین حسین سیدی نویسنده مجموعه «اهل بیت پیامبر(ص)» برگزار گردید و 6 جلد ترجمه روسی این مجموعه رونمایی و معرفی شد.
در این نشست آقای سیدی اظهار داشت: «این 6 جلد حاصل ده سال کار تحقیقی بنده است. باید سراغ منابعی می‌رفتم که زمانش با عصر حیات معصوم نزدیک باشد. به هزار و پانصد منبع و رفرنس برای نگارش این سری مراجعه کردم.
وی با اشاره به این که سعی شده این مجموعه شعار و پرگویی و کلی گویی نداشته باشد گفت: «چون رشته و مطالعاتم معطوف به آثار ادبی و فیلم و نقد فیلم و این قبیل کارهاست طبیعتا نوع نگاهم با دیگر نویسندگان در حوزه ی تاریخ پژوهی اهل بیت تفاوت دارد. به نظر می رسد خیلی از نویسندگانی که به سراغ زندگی فردی و اجتماعی اهل بیت رفتند از منظر فرازمینی به این عزیزان نگاه کردند. یعنی صرفا بعنوان انسان هایی مقدس؛ در صورتی که این بزرگواران آمدند تا گرهی باز کنند. نگاه به دین باید نگاه گره گشا باشد. هر نکته ای که در این کتاب آمده سعی شده یک گرهی از زندگی مردم باز کند.».
گفتنی است که استاد محمود حکیمی، نویسنده ی پرسابقه ی آثار کودک و نوجوان نیز در این جلسه حضور داشتند. بخشی از جلسه هم به پرسش و پاسخ مخاطبین، دانشجویان و طلاب فعال در حوزه ی بین الملل با آقای سیدی گذشت.
مجموعه اهل بیت پیامبر (ص)، در ایران جایزه ی کتاب سال حوزه را از آن خود کرده و برخی مجلدات آن بیش از چهل بار تجدید چاپ شده است. سبک نگارش این کتاب از مهم ترین عوامل استقبال از این اثر بوده است. موجزگویی و پرداخت به جزئیات زندگی اهل بیت در ساحت فردی و اجتماعی، شیوایی نگارش آن است.
گفت و گو با سید علی شجاعی
آقای شجاعی مدیرعامل نشر نیستان و نویسنده ی ادبیات کودک و بزرگسال است که به تازگی مجموعه ای از آثار کودک ایشان (سه گانه‌ی فلسفه) توسط انتشارات صدرای مسکو به روسی ترجمه و منتشر شد.
وی درباره ادبیات معاصر ایران گفت: «ادبیات معاصر ایران در دنیا بسیار گمنام است به دلایل مختلف، برخلاف تصوری که در داخل وجود دارد که نفس آثار ضعیف است و آثار خوب کم داریم. اما به نظر من اصلا این طور نیست و آثار درجه یکی در ایران منتشر می شود.
در حوزه ی کودک و نوجوان تصویرگران بسیار خوبی داریم، در بخش داستان بزرگسال هم با قدمت و قوامی که زبان و ادبیات فارسی دارد داستان‌های خوبی شکل می‌گیرد و فرهنگ ما آنقدر پربار هست که دیگر ملیت‌ها برای خوانش آن جذب شوند. این سه دلیل باعث می شود که ما آثاری درخوری برای ارائه داشته باشیم.
فاصله ی ادبیات ایران با دنیا خیلی زیاد نیست اما با رعایت برخی اصول مانند حق کپی‌رایت، می توان جایگاه واقعی ادبیات ایران در دنیا را به دست آورد. و نشر نیستان دارد تلاش می کند تا با رعایت اصول و قوانین بین المللی با ناشرین خارجی از جمله انتشارات صدرا کار کند.».
