یکی از نشانه های مهم هویت فرهنگی برای هر ملتی آمار نشر کتاب و کتابخوانی است. موضوع فرهنگ و تحولات فرهنگی مستقل از تصمیم گیریهای سیاسی نیست و نخواهد بود. همواره ارتباطی دو سویه میان این دو امر وجود داشته که اثرگذاری آن در آمار نشر سال 2023 کشور روسیه به روشنی دیده می شود.
در حال حاضر بدلیل تحولات سیاسی چالش های بسیاری پیش روی بازار کتاب روسیه قرار گرفته که در بخش های مختلف حوزه نشر، بازارداخلی و خارجی اثرگذار بوده است. نوسان نرخ روبل، تحریم ها ، کاهش قدرت خرید شهروندان، کاهش و حتی قطع همکاری با شرکای غربی و جستجو برای ایجاد ارتباطات و همکاریهای تجاری جدید با کشورهای همسایه و آسیایی مسیر جدیدی را در مقابل بازار کتاب روسیه قرار داده است. بنابراین از نمایندگان و مسئولین صنعت کتاب این انتظار می رود که در صدد حل مسائلی از قبیل کمبود کاغذ، افزایش قیمت انواع کاغذ، تامین تجهیزات و روند چاپ کتاب باشند. به گزارش اتحادیه کتاب روسیه و موسسات انتشاراتی در سال 2023 نسبت به سال گذشته قیمت کتاب به بیش از 20 درصد افزایش یافته است و همین امر باعث کاهش آمار مخاطب کتابخوان خواهد شد.
اما پس از تحریم ها و تحولاتی که در طول سال جاری در بازار کتاب روسیه رخ داده است، و بررسی آمار نشر 2023 می توان گفت که بازار کتاب در تلاش است که بار دیگر احیاء شود بعنوان مثال آلگ نوویکوف[1] مدیر کمپانی « اِکسمو – آ سِ ت[2]» ماه نوامبر سال 2022 در کنفرانس “مدیابیزنس[3]” پیش بینی کرد که در سال 2023 بازار فروش داخلی کتاب نسبت به سال گذشته (2022) 10 درصد افزایش خواهد یافت.
بر اساس گزارش « وزارت مخابرات، توسعه دیجیتال و ارتباطات جمعی روسیه[4]»، تولید در بازار دیجیتال در سال 2023 نسبت به سال گذشته 7 درصد افزایش داشته و به مبلغ 101 میلیارد روبل رسیده است.
سرگئی آنوریف[5] مدیر کمپانی « لیترِس[6]» می گوید، سهم کتابهای الکترونیکی در آمار نشر 2023 نسبت به سال 2022 به بیش از 11 درصد و تا مبلغ 12 میلیارد روبل افزایش یافته است.
از یک طرف فروش الکترونیک کتاب باعث شده تقاضا برای کتابهای کاغذی و مراجعه به فروشگاه های کتاب کاهش یابد. از طرف دیگر برخی از مشکلات نشر و فروش در حال حاضر و به دلیل شرایط ذکر شده سیاسی، برای کتابفروشان کتاب کاغذی و کتاب الکترونیک تا حدودی مشترک است. خروج نویسندگان غربی و بروز مشکلاتی در زمینه نشر را نیز نباید نادیده گرفت.
درست است که سهم نویسندگان خارجی در نشر کتاب بیش از20 درصد نبوده، اما باید درنظر داشت که در بین آنها نویسندگان پرفروشی وجود داشتند که در میان مخاطب روس محبوب بوده اند. در این خصوص مدیر کمپانی « اِکسمو-آ سِ ت» می گوید، در سال 2023 حق انتشار عناوین جدید برخی از نویسندگان پرفروش غربی به روسیه فروخته نشده، حتی قراردادهایی که قبلا منعقد شده به تدریج لغو قرارداد می شوند و کتابهای نویسندگان صاحب نامی همچون « استیون کینگ[7]»، « جو آن رولینگ[8]»، « نیل گیمن[9]» و سایر نویسندگان مجدد منتشر نمی شوند. البته این بدان معنی نیست که در حال حاضر قفسه های کتابفروشی خالی شده اند و یا آینده ای بدون کتاب در انتظار ملت کتابخوان روسیه خواهد بود. همسایگان روسیه و نویسندگان آسیایی مانند گذشته همکاری خوبی در زمینه نشر با روسیه دارند.
ناشران روسیه همچنان حق چاپ آثار چین، کره جنوبی، ژاپن و کشورهای همسایه را دارند و موضوعاتی مانند: مانگا[10]، کمیک و رمان هایی برای جوانان همچنان در روسیه پرفروش هستند.
به گزارش « بیبلیو گلوبوس[11]» تقاضا برای ادبیات آسیایی و نویسندگانی همچون « لیو سیشین[12]»، « سوجی شیمادا[13]»، «گوان موئه ( با نام مستعار مو یان[14])» و « ویت تان نِگوین[15] ( برنده جایزه پولیتزر[16])» همچنان رو به افزایش است.
با توجه به سهم نویسندگان خارجی که در بالا بیان شد، کتابهای ترجمه شده در سال 2022 ، بیست هزار نسخه بوده که در سال 2023 به شانزده هزار نسخه رسیده است. اما در این کاهش کتابهای به زبان چینی همچنان طرفداران خود را دارند و از 171 عنوان در سال گذشته به 222 عنوان در سال 2023 رسیده است. رقم نشر از زبان کره ای به روسی از 51 عنوان در سال گذشته به 78 عنوان در سال 2023 رسیده است.
اما ظاهرا ملت روس عهدی جداناشدنی با نویسندگان سرزمینشان دارند. در آمار نشر 2023 ، 80 درصد از سهم بازار کتاب روسیه را نویسندگان و شاعران روس کسب کردند. بنا بر اطلاعات « لیترِس» طی پنج سال اخیر فروش کتابهای نویسندگان روسیه 22 درصد افزایش یافته است.
در سال 2023 تغییر قابل توجهی در انتخاب کتاب از طرف خوانندگان رخ داد . « اِکسمو آ س ت» در این رابطه مینویسد، علاقه و توجه به کتابهای نانفیکشن نسبت به سالهای گذشته بیشتربود. سال 2022 ادبیات داستانی به طور قابل توجهی رشد کرد. اما در سال 2023 تنها با بررسی نتایج در نیمه اول سال شاهد علاقه خوانندگان به ادبیات علمی و عامه پسند هستیم.
در سال 2023 سهم کتابهای نانفیکشن از کتابهای پرفروش، 52 درصد بوده است. در میان نویسندگان نانفیکشن رتبه اول به روانشناس « اولگا پریماچنکو[17]» اختصاص یافته است. آثاری مانند « به خودت سخت نگیر[18]»، « من با تو در خانه هستم[19]»، « همه چیز تمام می شود اما تو نه[20] » مخاطبان بسیاری را جذب کرده است.
همچنین علاقه به کتاب های نویسندگان روس در حوزه کودک نسبت به سال گذشته رشد داشته . بدین ترتیب 20 کتاب برتر و پرفروش در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در سال 2023 از نویسندگان روس بوده است.
یکی از وظایف پیشِ روی ناشران روس، شناسایی نویسندگان جدید و تشویق نویسندگان داخلی برای نشر است. ظهور نمایندگانی که بازارکتاب را در دست گرفته اند، به عنوان مثال: « بوکمیت[21]» که به کمپانی یاندکس[22] و « استروکی[23]» که به کمپانی ام ت س[24] تعلق دارد، با خدمات کتاب آنلاین، کتاب الکترونیکی، کتاب صوتی ، پادکست و … توانستند با طیف گسترده ای از مخاطبان خود در ارتباط باشند. در حال حاضر سرویس کتابفروشی دیجیتال مانند « بوکمیت» بیش از 25 میلیون مشترک دارد.
دولت با حمایتهایی مانند گنجاندن سهمیه کتاب در کارت پوشکین[25]، گسترش کتابفروشی های بیشتر، برگزاری نمایشگاه های کتاب چند مرتبه در سال، صادرات کتابهای نویسندگان روس به خارج از کشور و با توجه به افزایش علاقه مخاطب روس به ادبیات چینی، عربی و فارسی، آغاز همکاری ناشران روس با همکارانی از ایران، چین ، کره جنوبی و سایر کشورهای همجوار قصد دارد موضوع کتابخوانی را باردیگر به روسیه بازگرداند و آمار خوانندگان خود را بیش از پیش افزایش دهد.
منبع: https://www.rbc.ru/industries/news/656746db9a7947dc41bb0a85
[1] Олег Евгеньевич Новиков
[2] Эксмо- АСТ
هلدینگ «اکسمو آ س ت» بزرگترین انتشارات روسیه است که در سال 1990 تاسیس شده و در حال حاضر 25 درصد از سهم انتشارات روسیه توسط این کمپانی انجام می شود .
[3] Медиабизнес
کنفرانس مدیا بیزنیس بصورت سالانه در روسیه برگزار می شود و به بررسی فعالیت، کسب و کار مرتبط با رسانه می پردازد، در این کنفرانس پتانسیل های بازار رسانه بررسی و پیش بینی توسعه آن مورد گفتگو قرار می گیرد.
[4] Ministry of Digital Development, Communications and Mass Media
[5] Сергей Валерьевич Анурьев
[6] Литресс
لیترس بزرگترین سرویس الکترونیک کتاب در روسیه است که در سال 2005 بنیانگذاری شده و در حال حاضر دارای بیش از یک میلیون کتاب الکترونیک، 48 هزار عنوان کتاب الکترونیک رایگان ، 65 هزار عنوان کتاب صوتی است . در لیترس هر ماه 5 هزار عنوان کتاب جدید قرار داده می شود.
[7] Stephen Edwin King
[8] Joanne Rowling
[9] Neil Gaiman
[10] مانگا، نوعی کمیک یا رمان گرافیکی است که از ژاپن نشات گرفته شده است.
[11] یکی از قدیمی ترین و مشهورترین فروشگاه های کتاب روسیه که بصورت حضوری و الکترونیکی خدمات فروش کتاب ارائه میدهد.
[12] Liu Cixin
[13] Soji Shimada
[14] Guan Moye /Mo Yan
[15] Viet Thanh Nguyen
[16] Pulitzer Prize
[17] Ольга Примаченко
[18] К себе нежно
[19] С тобой я дома
[20] Все закончится, а ты нет
[21] Букмейт/ Bookmate
کتابخانه الکترونیکی « بوکمیت» در سال 2007 در روسیه بنیانگذاری شد. علاقه مندان در کشورهای مستقل مشترک المنافع نیز امکان دسترسی به کتابهای الکترونیکی (صوتی و غیر صوتی) را دارند.
[22] Яндекс/ Yandex
شرکت یاندکس بزرگترین موتور جستجوی وب کشور روسیه است که توسعه و ارائه دهنده سرویس های اینترنتی بسیاری در روسیه است. همانگونه که نوشته شد بوکمیت متعلق به شرکت یاندکس است.
[23] Строки
کمپانی استروکی یکی از کتابخانه های الکترونیکی روسیه است که علاقه مندان به کتاب در این کتابخانه می توانند بصورت آنلاین و افلاین به کتابهای صوتی ، غیر صوتی پادکست دسترسی پیدا کنند.
[24] МТС
بزرگترین اپراتور تلفن همراه در روسیه که ارائه دهنده سرویس های اینترنتی از جمله استروکی است.
[25] کارت پوشکین، کارتی که از طرف دولت برای سنین 14 تا 22 سال در نظر گرفته شده ، این کارت از طرف دولت، سالانه به مبلغ 5 هزار روبل معادل حدود 50 دلار شارژ می شود و دارندگان کارت می توانند بصورت رایگان از موزه ، تئاتر و سینما و خرید کتاب به میزان 5 هزار روبل استفاده کنند.
