اشاره:
اسلامشناسی در روسیه دارای پیشینه‌ای طولانی و مکتب ویژه‌ای است. همسایگی روسیه با بخش عمده‌ای از دنیای اسلام و گسترش امپراتوری روسیه به داخل جغرافیای اسلام، مجموعه‌ی غنی و منحصربفردی از آثار اسلامی را در پایتخت تاریخی روسیه، سن‌پتربورگ گردآورده است. با تکیه بر این منابع دست اول، شرقشناسی روسیه شکل گرفته و پیش رفته است و میراث ارزشمندی را در کارنامه شرقشناسی خود به جای گذاشته است.
امروزه هرچند شرقشناسی در روسیه، رونق گذشته را به ویژه در پژوهش تاریخی – متنی ندارد اما هستند افرادی که علیرغم همه ناملایمات مقطعی حاصل از فروپاشی شوروی و غیره، سعی دارند که چراغ شرقشناسی روسیه را همچنان فروزان نگهدارند. البته که تأثیر تحولات دنیای اسلام به ویژه وقوع انقلاب اسلامی ایران و جنگ داخلی افغانستان، جان تازه‌ای در کالبد شرقشناسی روسیه دمید و افق جدیدی را در پژوهش‌های دینی – اسلامی گشود و درگیری مستقیم روسیه با دنیای اسلام، پرداختن به موضوع جامعه و فرهنگ و سیاست دنیای اسلام را به امری گریزناپذیر در روسیه تبدیل نموده است که بخشی از آن در مراکز شرقشناسی این کشور انجام می‌گیرد.
در سالهای گذشته به موازات افزایش کنش سیاسی روسیه در عرصه بین‌الملل، تقویت کانون‌های مطالعات اسلامی و شرقشناسی در روسیه نیز کم و بیش رونق یافته است. در این میان وجود اساتیدی که حامل سنت و وارث مکتب شرقشناسی روسیه‌اند، نقشی کلیدی در انتقال این میراث گرانبها دارند.
پرفسور استانیسلاو پروزورف، از معدود شرق‌شناسان باسابقه روسیه است که در تداوم و احیای این مهم، سهمی عمده و مؤثر داشته است. راقم سطور، پیشتر آقای پروزورف را در محل بنیاد مطالعات اسلامی روسیه ـ مسکو دیده بودم اما در سفری که به لطف اساتید معظم، حضرات آقایان علی صدرائی خوئی و حسین متقی و به همراه ایشان (با مساعدت آقایان دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان، رایزن فرهنگی فرهیخته وقت، و دکتر حمید هادوی، ریاست محترم بنیاد مطالعات اسلامی روسیه) به پیتربورگ داشتم؛ از نزدیک محل کار پرفسور پروزورف در انستیتو نسخ خطی شرقی را نیز دیدم و از گفتگوهای علمی اساتید بزرگوار در دیدار دوستانه عصرگاهی در محل کار پرفسور پروزورف بهره‌مند گردیدم. اینک به پاسداشت آن روزها، این نوشته را با راهنمایی و ویرایش علمی استادم بزرگوارم، دکتر حسین متقی حضورتان تقدیم می‌دارم.
در نوشته پیش رو، به بهانه انتشار کتاب آرس اسلامیکا، پس از معرفی اجمالی این اثر، به بررسی کارنامه پژوهشی پرفسور پروزورف خواهیم پرداخت. به دلیل ناشناخته بودن اکثر پژوهشگران نسخ خطی و شرقشناسی روسیه معاصر، سعی شده است با توضیحاتی اجمالی در پانوشت، اطلاعاتی کوتاه درباره پژوهشگران ارائه گردد.
کلمات کلیدی: مطالعات اسلامی در روسیه، پرفسور پروزورف، اسلامشناسی، مطالعات شیعی، شرقشناسی.
گزارشی از کتاب آرس‌اسلامیکا ـ (ویژه‌نامه‌ی بزرگداشت پرفسور پروزورف)
آرس اسلامیکا اثری پربرگ و با محتوایی متنوع و پژوهشی در موضوع مطالعات شرقی و اسلامشناسی است که آماده‌سازی و نشر آن سال‌ها به طول انجامیده است. این اثر در گرامیداشت یکی از بنیان‌گذاران مکتب لنینگراد / پیتربورگی مطالعات آکادمیک روسیه در حوزه شرقشناسی، پرفسور استانیسلاو میخایلویچ پروزورف منتشر شده است.
کتاب «آرس اسلامیکا، ویژه‌نامه بزرگداشت استانیسلاو میخایلویچ پروزورف»، دربردارنده مقالات پژوهشی 28 تن از پژوهشگران و شرق‌شناسان روسی و خارجی به زبان روسی و انگلیسی است که ذیل هشت عنوان کلی:
1. مطالعات اسلامی به عنوان یک رشته دانشگاهی؛
2. روش‌ها و روش‌شناسی مطالعات اسلامی؛
3. منابع اولیه سنت‌های اسلامی؛
4. تکنیک‌ها و مشکلات ترجمه؛
5. ترجمه‌های منابع اسلامی؛
6. قوانین اسلامی و عادات؛
7. سنن اسلامی و نهادها؛
8. کتیبه، معماری و نسخ خطی مسلمانان
سامان یافته است. این مجموعه با حمایت بنیاد مطالعات اسلامی روسیه و با همکاری انستیتو شرق شناسی مسکو و این اثر با سرویراستاری میخائیل پیاتروفسکی و علی‌اکبر علی‌اکبراف و از سوی انتشارات نائوکا ـ ادبیات شرقی مسکو و با همکاری انتشارات صدرا در 871 صفحه منتشر شده است.
پس از یک پیش‌درآمد به زبان روسی که ترجمه انگلیسی آن نیز درج گردیده است (صص11-16)، سخنان آغازین مجموعه با عنوان «وحدت در کثرت» از سوی میخایل پیاتروفسکی درباره پرفسور پروزورف نگارش یافته است (صص18-22).
زندگینامه و فهرست آثار علمی استانیسلاو میخایلویچ پروزورف، به جای مقدمه (صص23-41) در این مجموعه قرار گرفته است که 16 صفحه آلبوم تصویری مجزای رنگی با کاغذ گلاسه، از آقای پروزورف همراه با توضیحات آن آمده است. پرفسور پروزورف از اسلام‌شناسان برجسته روسیه و معاون انستیتو نسخ خطی شرقی آکادمی علوم روسیه در سن‌پتربورگ و از مؤسسان بنیاد مطالعات اسلامی روسیه است. از وی تاکنون حدود 100 عنوان اثر پژوهشی در زمینه مطالعات تراث شیعی و اسلامشناسی به چاپ رسیده است. وی همچنین سرویراستار دایرة المعارف «اسلام در سرزمین امپراطوری سابق روسیه» به زبان روسی است. مختصری از زندگینامه و عناوین آثار وی، به پیوست آمده است.
مقالات ویژه‌نامه
1. بخش نخست با عنوان «مطالعات اسلامی به عنوان یک رشته دانشگاهی» مشتمل بر پنج مقاله است:
1) درباره برخی از اصول مفهوم آموزش تاریخ و فرهنگ اسلام در روسیه (صص23-50) / میخایل پیاتروفسکی؛
2) مطالعات اسلامی در روسیه، مواد و مکان آن در سیستم علوم انسانی (بر پایه یک بحث علمی) ـ (صص 51-76) / علی‌اکبر علی‌اکبراف
3) گروه مطالعات اسلامی دانشگاه پتروگراد (درباره صفحاتی کم‌شناخته از زندگینامه الکساندر اشمیدت) – (ص77-95) / رینات بککین
4) مطالعات اسلامی در تاتارستان (صص96-104) / رافیق محمدشین
5) مطالعات اسلامی در کلاس درس آمریکایی: بین تعلیم و تربیت و بورس تحصیلی (صص105-127) / الکساندر کنیش (این مقاله به زبان انگلیسی است.)
2. بخش دوم با عنوان «روش‌ها و روش‌شناسی مطالعات اسلامی» حاوي چهار مقاله است:
1) عصر دیجیتال، روش دیجیتال (به زبان انگلیسی) – (صص 129-156) / ماکسیم رومانف
2) زندگینامه دانشمندان مسلمان در کتاب «المنهل العذب في تاريخ طرابلس الغرب» – (صص157-222) / دیمیتری میکولسکی
بايد افزود که المنهل العذب فی تاریخ طرابلس الغرب، تألیف أحمد بك بن حسين النائب الأنصاری (1840-1918)، از مهمترین منابع تاریخی ـ تراجمی لیبی به زبان عربی است که در این مقاله به بررسی بخش تراجمی آن پرداخته شده است.
3) روش‌های تولید “پروفایل” راویان حدیث بر اساس مواد نگارشهای تاریخی ـ تراجمی شیعی نخستین – (صص 223-246) / آرا مارگاریان.
4) پس از دنیای کلاسیک: جغرافیای اجتماعی اسلام (661-1300 میلادی) – (صص 247-277) / ماکسیم رومانف
3. بخش سوم با عنوان «منابع اولیه سنت‌های اسلامی» شامل دو مقاله است:
1) بازشناسی منابع و پایه‌های تاریخی داستان‌های قرآنی درباره یأجوج و مأجوج و ذوالقرنین – (صص 279-356) / علی‌اکبر علی‌اکبراف
2) گاو-روح پس از صد سال (درباره یک داستان فولکلوریک جالب سقطرایی) – (صص 357-369) / ویتالی نائومکین، لئونید کوگان
4. بخش چهارم با عنوان «تکنیک‌ها و مشکلات ترجمه» حاوي سه مقاله است:
1) بار دیگر درباره مسئله ترجمه دقیق فرم دعایی ـ تقدیسی «صلی الله علیه و سلم» به زبان روسی – (صص 371-381) / ویتالی نائومکین
2) پرتو سیمای سرمدی (در اعماق درون‌متنی اشعار صوفیانه فارسی) – (صص382-391) / ناتالیا پریگارینا
3) تألیفی از قرون وسطا: تحلیل متن‌شناسانه و ترجمه «رساله ابدالیه»ی یعقوب چرخی – (صص 392-436) / الکسی خیسمتولین
5. بخش پنجم با عنوان «ترجمه‌های منابع اسلامی»، شامل ترجمه پنج اثر است:
1) “شفا” (الشفاء)؛ بخش وجود خدا و صفات او، از کتاب “الهیات” (صص438-481) / ابن سینا؛ ترجمه از عربی، مقدمه و یادداشت توفیق ابراهیم
2) «تفسیر بزرگ بر کتاب “متافیزیک” ارسطو» (تفسیر ما بعد الطبیعة). بخش «اثبات وجود خدا و صفات او». (صص482-522) / ابن رشد؛ ترجمه، مقدمه و یادداشت ناتالی یفرمووا
3) الرسالة الهادیة (صص523-543) / صدرالدین قونوی؛ ترجمه از عربی و توضیحات: یانیس اشوتس ـ
4) زندگینامه ابوبکر شبلی [از] «تذکرة الأولیاء». (صص544-572) / فریدالدین عطار نیشابوری؛ ترجمه از فارسی و و توضیحات تاتیانا زاگلوبوتسکایا
5) «طبقات الخواجگان النقشبندیة و السادات مشایخ الخالدیة المحمودية [قدّس الله اسرارهم العليّة]». (صص573-602) / شعیب بن إدریس الباکنی؛ ترجمه شامیل شیخعلی‌یئو و ماخاچ موسایف
در اين نوشتار، شرح حال شیخ احمد افندی التلالی و خلفای وی، از جمله خود مؤلف، شعیب بن ادریس باگینی (1857/1858-1912)، در این اثر آمده است. مؤلف که اصالتا از داغستان است، این رساله را در 25 ذی القعده 1329 به زبان عربی نگاشته است. این رساله از سه بخش تشکیل شده است که بخشی از آن توسط شامیل شیخعلی‌یئو و ماخاچ موسایف به روسی ترجمه شده است.
6. بخش ششم با عنوان «قوانین اسلامی و عادات» مشتمل بر دو نوشتار است:
1) شریعت، فقه، حقوق اسلامی: مسئله نسبت – (صص604-619) / لئونید سوکیانین؛
2) جرم و جنایت در قوانین اسلامی و امپراتوری: ابهام‌زدایی ایشکیل در قرون 17-19 داغستان. (صص620-646) / ولادیمیر بابرونیکوف
7. بخش هفتم با عنوان «سنن اسلامی و نهادها» حاوي سه مقاله است:
1) تاثیر فرهنگ شیعی در آسیای مرکزی (به عنوان نمونه فعالیت علویان) – (صص647-728) / آشیربک مؤمن‌اف.
2) تراث‌گرایی در محیط تاتاری: تکامل میراث اسلامی در عصر روشنگری تاتار – (صص729-745) / آلفرید بوستانوف و میخائل کمپر
3) نهادهای اسلامی مداحان ـ واعظان در دیار ترکستان: ایدئولوژیزه کردن رپرتوار خطبه‌ها توسط اداره روسی ـ (صص746-796) / افتاندل ارکین‌اف
8. بخش پایانی کتاب، با عنوان «کتیبه، معماری و نسخ خطی مسلمانان» مشتمل بر چهار مقاله است:
1) متون کتیبه‌های عربی قرن 11-12 در حصار تازه‌کشف‌شده‌ی بنای یادمانی مجموعه تاریخی باب الأبواب (= دربند) (صص798-818). / مرتضی‌علی گاجی‌یئو (حاجی‌یئو)؛ امری شیخ‌سعیداف؛ علی‌اکبر علی‌اکبراف
گفتني است که این مقاله حاوی اطلاعات و مستندات تازه‌ای درباره کتیبه‌های شهر دربند است. تصاویر متعددی از کتیبه‌های کهن عربی به خط کوفی و بعضی نقوش حجاری در این مجموعه آمده است که اکثر مربوط به سنگ قبرها است.
2) کتیبه مدرسه اولوغ بیک سمرقند (قرن 15) – (صص819-828) / بختیار باباجانوف
در این مقاله کتیبه‌های متعدد مدرسه اولوغ بیک سمرقند حتی‌الامکان بازخوانی شده است که همه آنها به زبان عربی است. به نظر می‌رسد هشت صفحه تصویر رنگی و کتیبه درج شده از مدرسه اولوغ در میان برگهای مقاله بعدی، مربوط به این مقاله است.
3) آنسامبل اصلی معماری و حظیره «بزرگ» نیکوپولوی چورـ بکر در سومیتانه (بخارا) / الیزاوئتا نکراسووا
در این مقاله علاوه بر پلانهای معماری، تصاویری از ابنیه و کتیبه‌های مدرسه اولوغ بیک نیز درج شده است. – (ص829-852).
4) درباره تاریخ مجموعه نسخه‌های خطی عربی، فارسی و ترکی انتسیتو ادبیات جهان (صص853-865) / ایلیا زایتسف
این مقاله راستای پروژه بنیاد علمی علوم انسانی روسیه تحت عنوان «فهرست نسخه‌های خطی عربی، فارسی و ترکی انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم روسیه» نگارش یافته است.
استانیسلاو ميخائيلوويچ پروزورف، در 21 ژانویه سال 1938 در شهر وارونژ از پدری آموزگار زبان روسی (م. 1942 در حادثه) و مادری خانه‌دار با دو کلاس سواد (م. 1963 در لنینگراد)، به دنیا آمد. پس از اتمام دبیرستان در سال 1956 به انستیتو شرقشناسی دانشگاه دولتی لنینگراد در بخش تاریخ کشورهای شرق نزدیک وارد و به سال 1961 با تخصص «تاریخ کشورهای عربی» فارغ التحصیل گردید. در نوامبر همان سال با انتخاب و ریسک شخصی، به شهر دوشنبه ـ تاجیکستان رفت و در بخش کتابتهای شرقی در انستیتو تاریخ آکادمی علوم تاجیکستان شوروی مشغول ترجمه نوشته‌های عربی بر روی سنگ قایراق، می‌شود و نسبت به اسلام علاقمند می‌گردد. همچنین وی در دانشکده تاریخ ـ زبانشناسی دانشگاه دولتی تاجیکستان «تاریخ کشورهای عربی» را تدریس می‌کند.
در اوت 1964 وی به لنینگراد برمی‌گردد و به تحصیل در دوره دکتری در شعبه لنینگراد انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم شوروی می‌پردازد. راهنمای علمی وی را، پیوتر گریازنئویچ به عهده می‌گیرد که دارای علائق مختلف علمی، خلاقیت، روحیه فداکاری حیرت‌انگیزی در پروژه‌ها بوده است. گریازنویچ با توجه به علاقه استانیسلاو پروزورف به اسلام پیشنهاد می‌کند که موضوع پایاننامه خود را ترجمه و تحقیق بر روی یکی از متون کهن شیعی «فرق الشیعه» حسن بن موسی النوبختی (اواخر قرن 3 هجری / اوائل قرن ده میلادی) قرار دهد. با اتمام دکتری در سال 1967 و دفاع از پایاننامه، وی به عنوان همکار علمی جوان تعیین می‌گردد. وی طی دوره دکتری و آماده‌سازی پایاننامه از راهنمایی بهترین عربی‌دانان و متن‌شناسان آن دوره انس خالداف و ویکتور بلیایئف بهره‌مند می‌گردد و در وی علاقه شدیدی نسبت به پژوهش‌های آکادمیک ایجاد می‌گردد که به عنوان زمینه تخصصی کار وی در مابقی عمر درمی‌آید.
در فوریه 1971 وی از دکترای تخصصی خود در زمینه اسلام شیعی دفاع می‌کند، و در سال 1973 بر اساس آن، اثر پژوهشی و ترجمه توضیحی متن فرق الشیعه را منتشر می‌نماید.
وی در موضوع اسلام شیعی با راهنمایی استاد خود، گریازنئویچ، به فکر نوشتن کاری چندجلدی بر اساس تاریخنگاری نخستین اسلامی می‌افتد و برای آن شیوه بازنویسی و پردازش سلسله إسناد راویان احادیث در متون تاریخی عربی و تحلیل آنها ادامه دهد. حاصل کار سالیان زیاد یک گروه چهار نفره بر روی این موضوع، چند تک‌نگاری و همچنین کتاب «تاریخنگاری کهن شیعی در عراق، ایران و آسیای میانه» شد )1980).
سال 1980 مرحله جدیدی از اسلامشناسی در روسیه آغاز شد، تحت تأثیر «عامل اسلام» (در لشکرکشی شوروی به افغانستان و انقلاب اسلامي در ایران) نهادهای ایدئولوژیک مرکزی روسیه، به این تصمیم رسیدند که ناگزیر باید به مطالعات اسلامی پرداخت. و بخش‌ها و گروههای ویژه در تشکیلات مراکز شرقشناسی اتحاد شوروی، برای مطالعات اسلامی شکل گرفت. در ماه می 1980 در تاشکند نخستین جلسه هماهنگی سراسری درباره مسئله اسلام معاصر، تشکیل شد که در آن برنامه فعال‌سازی اسلامشناسی و تربیت کادر جدیدی از اسلام‌شناسان تصویب شد. مدیر برنامه آکادمیسین شناخته شده، یئوگئنی پریماکف، بود که آن زمان به عنوان مدیر انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم شوروی کار میکرد.
گروههای شکل‌گرفته ناگزیر رویکرد سیاسی و کشورشناختی به خود گرفتند، تنها گروهی که اسلام را به مثابه یک دین مورد مطالعه قرار می‌داد و جهت‌گیری‌های اصلی آن را بررسی می‌نمود شعبه لنینگراد انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم روسیه بود که زیر نظر استانیسلاو پروزورف فعالیت داشت. در این بخش 12 نفره، افرادی چون انس خالداف، آکیموشکین، بالشاکوف، پیاتروفسکی، کنیش، بوگالوبوف، و دیگران بودند.
در اواخر دهه 80 میلادی، گروه اسلامشناسی با همکاری عربی‌دانهای انستیتو شرقشناسی مسکو، قدرتی افزون یافت و لغتنامه دائرة المعارفی «اسلام» به عنوان نخستین کار آکادمیک شرق‌شناسان روس در این زمینه منتشر شد که مدخل‌سازی، ویرایش علمی و نگارش 80 مقاله آن توسط استانیسلاو پروزورف انجام شد.
در راستای این تلاش علمی، از اواسط دهه 90، آماده‌سازی پروژه علمی بین المللی دایرةالمعارف «اسلام در جغرافیای امپراتوری سابق روسیه» کلید خورد که تاکنون پنج جلد از آن منتشر شده است. انتشار مجلدات نخست این دانشنامه، با مساعدت رایزن فرهنگی وقت ج.ا. ایران در روسیه، حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی ایمانی‌پور انجام پذیرفت و مجلد اخیر آن نیز با حمایت بنیاد مطالعات اسلامی روسیه منتشر شده است. مدیریت پروژه، گردآوری و مسئولیت ویرایش علمی این دائرة المعارف، به عهده پرفسور پروزورف است.
دومین گرایش پژوهشی پرفسور پروزورف شامل بیش از دهها تک‌نگاری است و همچنین آثار دیگری است که با شرکت مستقیم و یا با همکاری غیرمستقیم وی انجام پذیرفته است . که از میان آنها میتوان به موارد زیر اشاره داشت: ترجمه تصحیحی، کتاب الملل و النحل الشهرستانی (1984)، «اسلام به مثابه سیستمی ایدئولوژیک» (2004) ـ برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بخش بین المللی، «اسلام؛ مستندات تاریخی» (با ویراستاری وی، 1991).
سومین گرایش پژوهشی استانیسلاو پروزورف، آماده‌سازی و انتشار فاکسیمیله نسخ رسائل الفخری (قرن 15م) (رساله عقیدتی) با مقدمه، تلخیص موجز محتوا و تدوین نمایه (1988)، در این زمینه سه نسخه خطی اسلامی دیگر با موضوع تشیعی و تصوفی در حال کار و آماده‌سازی برای نشر است.
چهارمین گرایش پژوهشی چهار برنامه در زمینه اسلامشناسی روسیه آماده نموده است (که سه عنوان از آن شخصا توسط آقای پروزورف انجام شده است، از جمله «درآمدی بر اسلام‌پژوهی»، 2009)، دوره‌های تخصصی برای دانشجویان کارشناسی و ارشد، و همچنین برنامه آزمون دکتری در تخصص «تاریخنگاری و منبع‌شناسی اسلام در قرنهای 7-14»). در نتیجه پژوهشهایی که با راهنمایی وی از دهه 1980 نگارش یافت که تحت عنوان «قرائت متون اسلامی» در سمینار اسلامشناسی آماده و منتشر شد (1944).
در راستای اسلامشناسی آکادمیک، آقای پروزورف بر روی جهات مختلف «اسلام به مثابه سیستمی ایدئولوژیک»، به عنوان موضوع استراتژیک پژوهشی کار می‌کند، از جمله: تاریخنگاری و منبع‌شناسی منابع اسلام نخستین و قرون میانه، تاریخ و ایدئولوژی اسلام شیعی، تعصب اسلامی، جریان فکری و انشعابات در اسلام، اسلام منطقه‌ای، تصوف به مثابه نوعی تفسیر و وجود اسلام، منابع مخطوط عربی در زمینه اسلام، تحصیلات اسلامی در روسیه، تاریخ مذاهب و سیستمهای مذهبی ـ فلسفی ملل شرق نزدیک و خاورمیانه.
همچنین وی در سیمنارها و کنفرانس‌های علمی مختلفی در داخل و خارج از روسیه شرکت نموده است. در زمینه آموزشی، وی متون اسلامی مانند آثار الاشعری، النوبختی، ابن بطه العکبری را در دانشکده شرقشناسی دانشگاه دولتی سن‌پتربورگ تدریس نموده است. همچنین محاضره «اسلام و فرهنگ عرب ـ مسلمانان» را در دانشکده تاریخ فرهنگ جهانی ـ آکادمی دولتی فرهنگ تدریس نموده است. همچنین محاضرات «درآمدی بر اسلامشناسی» و «اسلام به عنوان سیستمی دینی» را در دانشکده شرقشناسی دانشگاه دولتی سن‌پتربورگ و انستیتو دین و فلسفه، انستیتو مسیحی علوم انسانی روسیه، بخش مذهب‌شناسی دانشگاه دولتی پداگوژی گرتسن القاء نموده است.
وي همچنین راهنمایی علمی دانشجویان در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، کارآموزی و دکتری را در زمینه تربیت کادر علمی، به عهده داشته است.
طی مراسمی در روز 27 مه 2015 در سنت پترزبورگ، جایزه علمی معتبر آکادمی علوم روسیه به نام یوگنی تارله، در بخش «علوم تاریخی» به مناسبت «سهم برجسته در مطالعات اسلامی و میراث مکتوب مسلمانان روسیه و ملل مسلمان شرق»، به پرفسور پروزورف اعطا شد.
الف. آثار در دست تألیف:
1. الشهرستانی، محمد بن عبدالکریم؛ الملل و النحل، بخش2: ادیان و باورهای کهن / ترجمه از عربی، مقدمه، و تحشیه توسط استانیسلاو پروزورف؛
2. دانشنامه کتابشناختی نسخه خطی نفیس معجم الشیوخ، نویسنده خوارزمی (نیمه دوم قرن 5-6) الاندرسبانی از مجموعه انستیتو نسخ خطی شرقی آکادمی علوم روسیه (193 برگ، متن عربی) که دارای نزدیک 280 شرح حال مشایخ اسلام / آماده‌سازی حروفچینی متن عربی، مقدمه و نمایه توسط استانیسلاو پروزورف؛
3. نسخه منحصربفرد به زبان عربی رساله تصوفی کتاب لوامع انوار القلوب فی جمع اسرار المحبوب. نویسنده: ابوالمعالی عزیزی بن عبدالمالک الجیلی مشهور به شیذله (نیمه دوم قرن 11) آماده‌سازی نشر فاکسیمیله (207برگ)، مقدمه و نمایه توسط استانیسلاو پروزورف؛
4. نسخه منحصربفرد (85 برگ متن عربی) رساله المفضّل الجعفی (نیمه دوم قرن 2هـ/8م) کتاب الأدلّة علی الخلق العمد؛ آماده سازی متن و مقدمه توسط استانیسلاو پروزورف؛
5. دایرةالمعارف اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه (ج6) / با گردآوری و ویراستاری علمی استانیسلاو پروزورف؛
ب. آثار مستقل:
6. اسلام به مثابه‌ی سیستمی ایدئولوژیک (ج2)، مسکو: علم ـ نگارشهای شرقی، 2016، 365ص؛
7. اسلامشناسی کلاسیک (درآمدی بر اسلامشناسی). برنامه دوره‌های تخصصی محاضرات برای دانشجویان دانشکده شرقشناسی دانشگاه دولتی سن‌پتربورگ. سن‌پتربورگ: 2009، 95ص.
8. اسلام به مثابه سیستمی ایدئولوژیک [ج1]، مسکو: انستیتو شرقشناسی، نگارشهای شرقی، 2004، 471ص.
9. اسلام و فرهنگ عربی ـ اسلامی: برنامه دوره تحصیلی، سن‌پترزبورگ، 1996.
10. کتاب تلخیص البیان فی ذکر فرق اهل الأدیان، علی بن محمد بن عبدالله الفخری (فاکسیمیله نسخه خطی) با مقدمه، چاپ متن، مقدمه، تلخیص موجز محتوا و تدوین نمایه استانیسلاو پروزورف، ویراستار علمی میخایل پیاتروفسکی، مسکو: 1988.
11. الملل و النحل، محمد بن عبدالکریم الشهرستانی، (ترجمه با عنوان: کتابی درباره ادیان و مکاتب مذهبی ـ فلسفی) بخش1. اسلام: ترجمه از متن عربی، مقدمه، و تحشیه توسط استانیسلاو پروزورف، ویراستاری علمی انس خالداف، مسکو: 1984.
12. نسخه خطی رساله الفخری (9هـ/15م) در زمینه تاریخ مذاهب در کلکسیون انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم روسیه / اسلام: دین، جامعه، حکومت (مجموعه مقالات)، ویراستار علمی پیوتر گریازنئویچ و استانیسلاو پروزورف، مسکو: نائوکا، 1984، صص102-110.
13. نگارشهای تاریخی عربی در عراق، ایران و آسیای میانه در قرن 7 تا اواسط قرن 10 میلادی. تاریخنگاری شیعی، مسکو: 1980.
14. فرق الشیعه، الحسن بن موسی النوبختی، ترجمه از عربی، پژوهش و توضیحات از استانیسلاو پروزورف، مسکو: 1973.
15. فرق الشیعه، الحسن بن موسی النوبختی، گزیده‌ی دفاعیه پایاننامه برای دریافت درجه علمی دکترای علم تاریخ، لنین‌گرد: 1970، 20صفحه.
ج. آثار مشترک – ویرایش:
16. آشیربک، مؤمن‌اف؛ مذهب حنفی در تاریخ آسیای میانه، با ویراستاری: استانیسلاو پروزورف، آلماتی: قازاق انسیکلوپدیاسی، 2015، 400ص.
17. اسماعیلیه در نظر دانشمندان روس / [گردآوری، ویراستاری، نگارش مقدمه و مقالات]، به ویراستاری: استانیسلاو پروزورف، حکیم ائل‌نظراف. سن‌پتربورگ: دانشکده زبانشناسی دانشگاه دولتی سن‌پتربورگ، تاریخ نسطوری، 2014، 312ص.
18. دایرةالمعارف اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه (ج5) / با گردآوری و ویراستاری استانیسلاو پروزورف، مشاور علمی اولگ آکیموشکین، ولادیمیر بابرونیکوف، نمایه‌سازی استانیسلاو پروزورف، ت.ن. ساتپایئوا، مسکو: نگارشهای شرقی، 2012، 232ص.
19. دایرةالمعارف اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه (ج1) / گردآوری، ویراستاری، نگارش مقدمه و 7 مقاله توسط استانیسلاو پروزورف، مشاور علمی اولگ آکیموشکین، ولادیمیر بابرونیکوف و انس خالداف؛ نمایه‌سازی الکسی خیسمتولین؛ مسکو: نگارشهای شرقی، 2006، 655ص.
20. گیرگاس، ولادیمیر؛ لغتنامه عربی ـ روسی برای قرآن و احادیث. سن‌پتربورگ: انتشارات دیلیا»، 2006، 928ص: (تصحیح تجدید چاپ «لغتنامه عربی ـ روسی برای قرآن و احادیث» پرفسور ولادیمیر گیرگاس (قازان: 1881) آماده‌سازی استانیسلاو پروزورف و ماکسیم رمانوف].
21. دایرةالمعارف اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه (ج4) / گردآوری، ویراستاری علمی، نگارش مقدمه و مقاله «الاندرسبانی» (صص9-10) و «البخاری» (صص25-27) توسط استانیسلاو پروزورف، نمایه‌سازی الکسی خیسمتولین، مشاور علمی اولگ آکیموشکین؛ مسکو: نگارشهای شرقی، 2003، 160ص.
22. علی‌اکبراف، علی‌اکبر؛ دوره کلاسیک اسلام در قفقاز: ابوبکر الدربندی و دانشنامه تصوفی «ریحان الحقائق» وی (قرن 11-12). / ویراستاری علمی استانیسلاو پروزورف، مسکو: ادبیات شرقی، 2003، 847ص، با تصاویرـ.
23. دایرةالمعارف اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه (ج3) / با گردآوری و ویراستاری استانیسلاو پروزورف، نمایه‌سازی الکسی خیسمتولین، مشاور علمی اولگ آکیموشکین و انس خالداف؛ مسکو: «ادبیات شرقی» آکادمی علوم روسیه، 2001، 184ص.
24. کارسکایا، لاریسا؛ کتابشناسی تفصیلی آثار روسیه‌ای در زمینه عربشناسی و ایرانشناسی و تورکولوژی در سالهای 1917-1918م، ویراستاری علمی یوری بارشوسکی، س. گ. کلیاشتورنی و استانیسلاو پروزورف [ویراستاری علمی بخش دوم «عربشناسی (دین)»]، مسکو: 2000م.
25. دایرةالمعارف اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه (ج2) / گردآوری و ویراستاری علمی، نگارش مقدمه و مقاله «السمعانیه» (صص81-85) توسط استانیسلاو پروزورف، نمایه‌سازی الکسی خیسمتولین، مشاور علمی اولگ آکیموشکین، ولادیمیر بابرونیکوف و انس خالداف؛ مسکو: «ادبیات شرقی» آکادمی علوم روسیه، 1999، 167ص.
26. دایرةالمعارف اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه (ج1) / گردآوری، ویراستاری علمی، نگارش مقالات «مقدمه ویراستار» (ص4-9)، العیاشی (ص12-13)، الاسحاقيه (ص39)، الکفّال (ص45-47)، المبیضه (ص74-75) توسط استانیسلاو پروزورف، نمایه‌سازی الکسی خیسمتولین، مشاور علمی اولگ آکیموشکین، و انس خالداف؛ مسکو: «نگارشهای شرقی» آکادمی علوم روسیه، 1998، 159ص.
27. قرائت متون اسلامی، گرآوری، ویراستاری علمی، نگارش مقدمه (ص3-8) و بخش چهارم «تعصب؛ واگرایی ایدئولوژیک در اسلام» (ص108-138) توسط استانیسلاو پروزورف؛ مسکو: نائوکا، 1994.
28. اسلام: تاریخ، فلسفه، کلام، عبادت. [نویسنده بخش 4 «عقاید اسلامی» (ص59-75) و بخش 5. «جریانهای فکری و واگرایی در اسلام» (ص76-113)]، باکو: 1994م، (به زبان ترکی).
29. اسلام: طرح تاریخی. با ویراستاری و مقدمه مؤلف (ص3-6) توسط استانیسلاو پروزورف، [یفیم رضوان، قرآن و قرآن‌شناسی؛ یرماکوف، دمیتری. احادیث و متون روایی؛ کنیش، الکساندر. تصوف]، مسکو: نائوکا، ویرایش عمومی ادبیات شرقی، 1991، 228ص.
30. دائرة المعارف اسلام، گردآوری، ویراستاری علمی و نگارش نزدیک به 80 مقاله توسط استانیسلاو پروزورف، مسکو: نائوکا: 1991م، 315ص.
31. اسلام: لغتنامه‌ی آتئیست، [ویرایش، مقدمه مؤلف (به همراه میخایل پیاتروفسکی و گئورگی واسیلیویچ میلوسلاوسکی)] مسکو: 1988م.
32. اسلام در سیاست معاصر کشورهای شرق، [نویسنده بخش «دکترین حاکمیت عالی (=امامت) شیعه» (ص24-29)، تاریخ تکامل ایده‌های سکولار (به لحاظ «اجتماعی» و « حقیقی») در رابطه با حاکمیت (ص29-34) (مشترکا با میخایل پیاتروفسکی]، مسکو: 1986م.
33. اسلام: دین، جامعه، حکومت. (مجموعه مقالات)، ویراستار علمی پیوتر گریازنویچ و استانیسلاو پروزورف؛ مسکو: نائوکا، 1984.
34. اسلام: فهرست راهنمای کوتاه، مسکو: نائوکا، 1983م، (تجدید چاپ از: مسکو: نائوکا، 1986م).
د. مقالات
35. «نسخه خطی عربی رساله‌ای ناشناخته مفضل الجعفی (وفات. تا 183هجری/799م) بر مبنای عقاید شیعی نخستین» // اسماعیلیه از نظر دانشمندان روس / زیر نظر، استانیسلاو پروزورف، حکیم ائل‌نظراف، سن‌پتربورگ: دانشکده زبانشناسی دانشگاه دولتی سن‌پتربورگ، تاریخ نسطوری، 2014، 229ص.
36. «ارزش معنوی صوفیان در برنوشته‌های اشیای شخصی» (بر اساس مواد رسالات دستنویس عربی در زمینه تصوف، عزیزی شیذله، متوفای 494هـ/1100م) // یادمانهای مکتوب شرق، 1 (2)، 2014، صص114-125.
37. «عشق عرفانی به خدا (المحبه) به عنوان ایده غالب راه تصوف (الطریقه)» // سالنامه فلسفی ـ عرفانی اشراق، 2014، شماره 5، صص249-267.
38. «محمد [ص] پیامبر در سنت تصوف به عنوان تجسم کاملی از عشق عرفانی به خدا» // سالنامه فلسفی ـ عرفانی اشراق، 2013، شماره 4، مسکو: نگارشهای شرقی، 2013، ص512-525.
39. «شکل‌های متنوع وجود اسلام به مثابه‌ی اصل تاریخی پلورالیسم اعتقادی در جامعه متکثر دینی معاصر »// اسلام در دنیای چندفرهنگی ـ 2012: مجموعه مقالات و تزهای دومین انجمن علمی بین المللی کازان 29-31 اکتبر 2012. کازان، هنر ـ منطق (آرت ـ لوجیک)، 2012، ص5-7.
40. «پژوهش‌های علمی در روسیه معاصر: مشکلات و چشم‌اندازها» // «اسلام در دنیای چندفرهنگی» ـ 1-3نوامبر 2011 (شهر کازان، جمهوری تاتارستان). مسکو: انتشارات دانشگاه کازان، 2012، صص151-155.
41. «عشق عرفانی به خدا (المحبه) به عنوان ایده غالب راه تصوف»// نخستین انجمن علمی بین‌المللی کازان «اسلام در دنیای چندفرهنگی» 1-3 نوامبر 2011، مسکو: انتشارات دانشگاه کازان، 2012، صص 247-249.
42. «عشق عرفانی به خدا (المحبه) در مراقبات صوفیان خراسان قرن 9-11م» // شهری قرون‌وسطایی ترکمنستان در سیستم تمدن اوراسیایی: کنفرانس علمی بین‌المللی (28-30 مارس سال 2012): عشق‌آباد: علم، 2012، صص476-480.
43. «نسخه خطی رساله عزیزی شیذله (متوفای سال 494/1100) به مثابه منبع در تاریخ تصوف» // مارت. سمپوزیوم علمی بین‌المللی در گرامیداشت 90 سالگی عضو پیوسته آکادملی ملی علوم آذربایجان، قهرمان اتحاد شوروی ضیاء موسی اوغلو بنیاداف، «تاریخنگاری و منبع‌شناسی قرون‌وسطای شرق مسلمان». باکو، 7-8 می، 2012م، باکو: علم، 2012. صص179-182.
44. الشهرستانی، محمد بن عبدالکریم؛ «الملل و النحل (ترجمه با عنوان: کتابی درباره ادیان و مکاتب مذهبی ـ فلسفی)» / مقدمه، ترجمه از متن عربی و تحشیه توسط استانیسلاو پروزورف // سالنامه فلسفی ـ عرفانی اشراق، 2012، شماره 3، صص573-600.
45. «یادداشت‌هایی درباره اسلام» // اسلامشناسی. شماره 1(7). مخاچ‌قلعه: انتشارات دانشگاه دولتی داغستان، 2011. صص73-83.
46. «اسلامشناسی علمی در زمینه تحصیلات اسلامی در روسیه» // یادمانهای مکتوب شرق. 1(14)، 2011، صص270-278.
47. «مکتب لنینگراد ـ سن‌پیتربورگی اسلامشناسی علمی» // میراث مطالعات شرقی شوروی. ویراستاری توسط: میخائل کمپر و استپان کونرمن. لندن و نیویورک. راتلئج، 2011، صص112-123.
48. الشهرستانی، محمد بن عبدالکریم. «کتابی درباره ادیان و مکاتب مذهبی ـ فلسفی (=الملل و النحل)» / مقدمه، ترجمه از متن عربی و تحشیه توسط استانیسلاو پروزورف // سالنامه فلسفی ـ عرفانی اشراق، 2011، شماره 2، مسکو: واستوچنایا لیتراتورا (نگارشهای شرقی)، 2011. صص150-188.
49. «محمد [ص] پیامبر در سنت تصوف به عنوان تجسم کاملی از عشق عرفانی به خدا» // شرق و غرب: ارزشهای معنوی مشترک، لینکهای تصوفی ـ فرهنگی، سمپوزیوم بین‌المللی ابن عربی اختصاص داده شده به 70 مین سالگرد پرفسور دکتر آئیدا ایمان‌قولی‌یئوا (9-11 اکتبر، 2009 ـ باکو). استانبول: نشر انسان، 2010. صص559-576.
50. «محمد [ص] پیامبر در سنت تصوف به عنوان تجسم کاملی از عشق عرفانی به خدا» // یادمانهای مکتوب شرق، 2(11)، پاییز ـ زمستان، 2009، صص114-125.
51. «محمد [ص] پیامبر در سنت تصوف به عنوان تجسم کاملی از عشق عرفانی به خدا» // شرق و غرب: ارزشهای مشترک معنوی و ارتباطات علمی ـ فرهنگی. باکو: صص119-121.
52. «رهیافت‌های روش‌شناسانه به ترجمه قرآن به زبان روسی»// شهاب‌الدین مرجانی: میراث و معاصرت. مواد کنفرانس علمی بین‌المللی. کازان: انستیتو تاریخ آکادمی علوم تاتارستان، 2008، صص73-76.
53. «تصوف به عنوان شکلی تفسیر و وجود اسلام» / نجم‌الدین کبری و دنیای معنوی ـ فرهنگی شرق / مواد کنفرایذ علمی بین‌المللی عشق‌آباد، 4-6 سپتامبر 2008، صص234-235.
54. «برخی خطوط بر پرتره قاضی القضات بغداد ابویوسف (م. 798م)» // یادمانهای مکتوب شرق، 1(18)، بهارـ تابستان 2008. صص165-169.
55. «ارزش معنوی صوفیان در برنوشته‌های اشیای شخصی (بر اساس مواد رسالات دستنویس عربی در زمینه تصوف، عزیزی شیذله، متوفای 494هـ/1100م)» // میراث فرهنگی ـ منبع مطالعه تاریخ، فرهنگ و احیای معنوی جهان. / مواد کنفرانس علمی بین‌المللی عشق‌آباد، 14-15 نوروز (مارت) 2008، صص308-309.
56. «فخر خوارزم، محمود الزمخشری و شاگردان مشهور وی» / محمود زمخشری و رنسانس علمی ـ ادبی شرق. عشق‌آباد ـ داش‌اغوز، 2007، صص420-423 (روسی)، صص261-262(انگلیسی).
57. «نخبگان روشنفکر ماوراءالنهر و خراسان در آستانه یورش مغولان (بر اساس مواد نسخ خطی واژه‌نامه بیوگرافیک الاندرسبابی نیمه دوم قرن 12م»، کنفرانس بین‌المللی تمدن اسلامی در آسیای میانه، 4-7 سپتامبر 2007، آستانه 2007م.
58. «علامه سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن» ترجمه از زبان عربی و توضیح از استانیسلاو پروزورف// یادمانهای مکتوب شرق، 1(4)، 2006. صص82-107.
59. الغزالی، ابوحامد، «قواعد العقائد» [=از «احیاء علوم الدین»]»، ترجمه توضیحی از زبان عربی استانیسلاو پروزورف // یادمانهای مکتوب شرق، 2(5)، 2006. صص57-80.
60. «اسلامشناسی علمی در روسیه (1980-2005)» // ایران امروز، 1(6)/2006. صص20-24.
61. «الله یا خدا؟ (گفتگوی استانیسلاو پروزورف و توفیق کمال ابراهیم)» / مناره شماره1(008)، مارس2006، صص8-15.
62. «باورهای عربها در زمان جاهلی، الشهرستانی». ترجمه توضیحی از عربی // یادمانهای مکتوب شرق، 2(3)، 2005. صص25-46.
63. پروزورف، استانیسلاو و ماکسيم رومانف؛ «نمود پایگاه‌های الکترونیکی اطلاعات در زمینه اسلام به زبانهای عربی، فارسی و انگلیسی». چاپ اول // یادمانهای مکتوب شرق، 1 (2)، 2005، صص240-257.
64. «برنامه جامع کلیِ اسلام در روسیه» // شرق. 2004، شماره 2، ص107-114.
65. پروزورف، استانیسلاو و ماکسيم رومانف؛ روش‌شناسی استخراج و پردازش اطلاعات از منابع عربی (با مواد نگارشهای تاریخی ـ تراجمی) // شرق، شماره4، 2003، صص117-127.
66. «روش‌شناسی استخراج و پردازش اطلاعات از منابع عربی: بکاربستن منابع کامپیوتری (در زمینه مواد نگارشهای تاریخی ـ کتابشناختی)»: چکیده [سخنرانی در] پنجمین کنفرانس بین‌المللی «منابع تاریخی تمدن اوراسیایی و شمال ـآفریقایی: رهیافت کامپیوتری». مسکو: 2003. صص45-46 (مشترکا با ماکسیم رومانف).
67. «[نقد و بررسی (مشترک با الگ بالشاکوف و سرگی فرانسوزاف) کتاب] یو. ب، گاوریلووا، و.و. یملیانوف. اسلام. لغتنامه جیبی»// شرق، شماره3، 2003، ص177-183.
68. «مطالعه اسلام ـ بایسته‌ای حکومتی» // گزارش برای نشریه ادواری «دنیای تاتار (تاتارلار دنیاسی / تاتارسکی میر)، مسکو، شماره 15 برای سپتامبر 2003.
69. «درباره مسئله حاکمیت عالی (=امامت) در اسلام»: چکیده سخنرانی در سمپوزیوم بین‌المللی در سمرقند (ازبکستان، 5-6 ایون 2002) در موضوع «اسلام و دولتهای سکولار». سمرقند، 2002. ص8-12.
70. «رهیافت جدید روش‌شناختی به مطالعات اسلامی در روسیه». کازان، 2001. [چکیده سخنرانی در کنفرانس بین‌المللی «تمدن اسلامی در منطقه ایدیل ـ اورال» (کازان، 8-10، ژوئن 2001).].
71. یادداشتی کوتاه درباره دو جلد نخستِ [دائرةالمعارفِ] «اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه» // شرق، 2000م، شماره6، صص137-138.
72. «یک نسخه خطی منحصربفرد از یک فرهنگ تراجمی نوشته شده توسط نویسنده‌خوارزمی» // نسخ خطی شرقی، ج5، شماره 2، ژوئن، 1999، صص9-17.
73. «اسلام متحد، اسلام منطقه‌ای / اسلام و مشکلات همکاری‌های بینا‌تمدنی»؛ مسکو: 1994، ص232-236.
74. «اسلام در سرزمین امپراتوری سابق روسیه: درباره زمینه‌سازی نشریات جامع ـ مصور در زمینه اسلام در کشورهای مشترک المنافع» // شرق، 1994، شماره3، ص145-148 (مشترکا با علی‌اکبر علی‌اکبراف و یفیم رضوان)
75. «خاندان ایرانی نوبختی در بغداد (نیمه دوم قرن 8-10م)» / ВИИ и СИД.، جلد دوم، 1994م، ص99-108.
76. البغدادی، عبدالقاهر بن طاهر؛ «اصول الدین فی الکلام»، ترجمه از زبان عربی و یادداشت‌ها از استانیسلاو پروزورف. / قرائت متون اسلامی، گردآوری و ویراستار علمی استانیسلاو پروزورف. مسکو: نائوکا، انستیتو فلسفه 1994، صص108-138.
77. «الجعفریه» / اسلام. دائرةالمعارف، ویراستار علمی استانیسلاو پروزورف، مسکو: نائوکا، 1991.
78. «ایمان و کفر در اسلام نخستین» // شرق، شماره1991، شماره6، ص44-45.
79. «دوکسوگرافی مسلمانان قرن 8-12 به مثابه منبع در زمینه تاریخ اسلام» // خوانش بارتولدی، 1990: چکیده سخنرانیها و پیامها، مسکو: 1990. ص64-65.
80. «درآمدی بر اسلامشناسی: برنامه دوره‌های تخصصی برای دانشجویان دانشکده‌های شرقشناسی دانشگاهها» / با ویراستاری عمومی استانیسلاو پروزورف// ملل آسیا و آفریقا، 1989، شماره3، ص106-116؛ شماره 4، صص107-116؛ شماره 5، صص112-122. بخش پنجم. عقاید، تعصب، کلام (شماره3. صص113-116). بخش 6. جریان اعتقادی و واگرایی در اسلام (شماره4. صص107-116).
81. «مسئله «سنت‌باوری» در اسلام: مفهوم اهل السنّه (سنی‌ها)» / مشکلات فرهنگ عربی. مسکو: 1987، صص213-218.
82. «داکسوگرافیای مسلمانان قرن 10-12 و ایده‌ی جنگ در اسلام» // حرکت اجتماعی و ایدئولوژی آنها در جوامع ماقبل کاپیتالیستی، مسکو: نائوکا، 1984م.
83. «دکترین حاکمیت عالی (=امامت) شیعی (امامی)» / اسلام: دین، جامعه و حکومت (مجموعه مقالات)، ویراستاری علمی پیوتر گریازنئویچ و استانیسلاو پروزورف، مسکو: نائوکا، 1984، صص204-212.
84. «طبقه‌بندی فرق اسلامی بر اساس التبصیر فی الدینِ ابوالمظفر الاسفرائینی (م. 471هـ/1078م)» / اسلام: دین، جامعه، حکومت. (مجموعه مقالات)، ویراستار علمی پیوتر گریازنئویچ و استانیسلاو پروزورف. مسکو: نائوکا، 1984، صص102-110.
85. «تاریخ اسلام در قرون میانه هرسیوگرافی اسلامی» // اسلام: دین، جامعه، حکومت. ویراستاری علمی، پیوتر گریازنوویچ، استانیسلاو پروزورف. مسکو: نشر ویرایش اصیل ادبیات شرقی «نائوکا». 1984.
86. «حکومت مرکزی و “الدین القویم” اسلام در خلافت نخستین» // خوانش بارتولدی، 1982: خلاصه سخنرانیها و پیامها، مسکو: 1982، صص57-58.
87. «منابع کتاب الملل و النحل شهرستانی در تاریخ فرق اسلامی» // خوانش بارتولدی، 1981: خلاصه سخنرانیها و پیامها. مسکو: 1981، ص71-72.
88. «درباره تاریخ جزم‌گرایی مسلمانان: مرجئه‌ها» // اسلام در تاریخ ملل شرق (مجموعه مقالات). ویراستاری علمی ای. اسمیلیانسکایا، سعید کامیلئو، مسکو: نائوکا، 1981، ص19-24.
89. «رساله ناشناخته در تاریخ مذاهب در نسخه‌ای از مجموعه شعبه لنینگراد انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی [(=انستیتو نسخ خطی شرقی آکادمی علوم روسیه)]» // یادمانهای مکتوب و مسائل تاریخ فرهنگ ملل شرق 15 ـ مین نشست علمی انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم شوروی ـ شعبه لنینگراد. بخش دوم، مسکو: 1981، ص48-54.
90. «تاریخ اسلام در ارسیوگرافی مسلمانان در قرون وسطا» // اسلام و نقش آن در جنگ عقیدتی ـ سیاسی معاصر کشورهای در حال توسعه آسیا و آفریقا: مواد شورای هماهنگی، تاشکند، مارس 1980. مسکو ـ تاشکند: 1980م، ص375-380.
91. «طبقه‌بندی فرق اسلامی بر اساس التبصیر فی الدینِ ابوالمظفر الاسفرائینی (م. 471هـ/1078م)» // یادمانهای مکتوب و مسائل تاریخ فرهنگ ملل شرق، 12 ـ مین نشست سالانه علمی شعبه لنینگراد انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم شوروی (پیام کوتاه). لنینگراد: 1977، ص74-81.
92. «اصلاحات خلیفه المهدی (حکومت 158-169 قمری) و نقش او در شکل‌دهی ایدئولوژی شیعی» // کشورهای عربی. تاریخ و اقتصاد. مسکو: 1974، ص92-98.
93. «آموزه‌ی امامت در آثار حسن نوبختی (پایان قرن 9 میلادی)» // یادمانهای مکتوب شرق، 1970. مسکو: 1974م، ص83-107.
94. «تکامل دکترین شیعیان ـ غلات «افراطی» در اسلام (از قرن 8 تا نیمه نخست قرن 10 میلادی)» // ملل آسیا و آفریقا. 1974. شماره3، ص146-153.
95. «از تاریخ دینی ـ سیاسی ایدئولوژی‌ها در خلافت پیشین» // تاریخ، فرهنگ، زبان ملل شرق. مسکو: 1970م، ص76-79.
96. «از تاریخ شکل‌گیری سنت امامی در هرسیوگرافی شیعی (نیمه دوم قرن 8 تا آغاز قرن 10 میلادی)» // یادمانهای مکتوب و مسائل تاریخ فرهنگ ملل شرق، خلاصه محتوای سخنرانی‌های پنجمین نشست سالانه شعبه لنینگراد انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم شوروی، می 1969. لنینگراد: 1969، ص64-66.
97. «[نگاهی] به مسئله خداسازی در آموزه‌های شیعیان «افراطی» (غلات) در اسلام در قرن هشتم میلادی» // یادمانهای مکتوب و مسائل تاریخ فرهنگ ملل شرق، خلاصه محتوای سخنرانی‌های پنجمین نشست سالانه شعبه لنینگراد انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم شوروی، می 1969، لنینگراد: 1969. ص66-68.
98. «تبارشناسی فرق شیعه بر اساس فرق الشیعه حسن نوبختی» // شرق نزدیک و شرق میانه، مسکو: 1968. ص102-112.
99. «مراحل اساسی تاریخ حرکتهای شیعیان نخستین (تا برآمدن خاندان شیعی آل بویه در عراق به سال 334هـ/945م)» // یادمانهای مکتوب و مسائل تاریخ فرهنگ ملل شرق، خلاصه سخنرانی‌های سومین نشست شعبه لنینگراد انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم شوروی، می 1967، لنینگراد: 1967. ص61-62.
100. «از تاریخ ایدئولوژی مذهبی ـ سیاسی در خلافت نخستین» // یادمانهای مکتوب و مسائل تاریخ فرهنگ ملل شرق، خلاصه سخنرانی‌های دومین نشست علمی شعبه لنینگراد انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم شوروی، مارس 1966، لنینگراد: 1966. ص20-21.
. واژه لاتینی «Ars» معانی متعددی دارد: دانش، مهارت، علم، فن، هنر و استاد در معنای صاحب حرفه و فن است و بر این اساس عنوان کتاب به معنای «استاد اسلامشناس/ هنرمند اسلامشناس» خواهد بود.
. «بنیاد مطالعات فرهنگ اسلامی» روسیه، با عنوان روسی: «Фонд исследований исламской культуры»، سال 1386 در روسيه به ثبت رسمي رسيد و فعاليت جدي خود را از ابتداي 1387 آغاز نمود. مؤسسان اين بنياد آقايان پرفسور استانیسلاو پروزورف، و حجج اسلام دکتر مهدي ايماني‌پور، رايزن وقت فرهنگي ايران در روسيه و دکتر حميد هادوي مي‌باشند. از ابتداي تاسيس تاکنون رياست اين بنياد به عهده آقاي دکتر هادوي بوده است.
از آغاز بنياد با هدف توسعه و جهت‌دهي اسلام‌شناسي به زبان روسي فعاليت‌هاي خود را سامان داد. برنامه‌هاي بنياد جهت مخاطبين مختلف اعم از پژوهشگران آکادميک در حوزه مطالعات اسلامي و علاقه‌مندان به موضوعات فرهنگ اسلامي پي‌ريزي شد و پروژه‌هاي خود را در سه سطح آکادميک، نيمه‌آکادميک و عمومي راه‌اندازي کرد. لذا از يک‌سو با مراکز علمي معتبر ارتباط برقرار کرد و از سوي ديگر نيازهاي عموم جامعه روس‌زبان را مد نظر قرار داد.
. Прозоров С.М. Ислам как идеологическая система; Ин-т востоковедения, С.-Петербург, фил. — М.: Вост. лит., 2004. — 471 л. — ISBN 5-02-018366-0 (в пер.).
. ал-Фахри, ‘Али ибн Мухаммад ибн ‘Абдаллах. Китаб талхис ал-байан фи зикр фирак ахл ал-адйан (Краткое разъяснение к перечню последователей разных вер). Факсимиле рукописи. Издание текста, предисловие, краткое изложение содержания и указатели С.М.Прозорова. Ответственный редактор М.Б.Пиотровский. ППВ, LXXXIV, М., 1988.
. аш-Шахрастани, Мухаммад ибн ‘Абд ал-Карим. Книга о религиях и сектах (Китаб ал-милал ва-н-нихал). Часть 1. Ислам. Перевод с арабского, введение и комментарий С.М.Прозорова. Ответственный редактор А.Б.Халидов. ППВ, LXXV, М., 1984.
. Прозоров С.М. Рукопись сочинения ал-Фахри (IX/XV в.) по истории религий в собрании ЛО ИВАН СССР / Ислам: Религия, общество, государство. Сборник статей. Отв. редакторы П.А. Грязневич и С.М. Прозоров. М.: Наука. ГРВЛ, 1984, 102-110.
. Прозоров С.М. Арабская историческая литература в Ираке, Иране и Средней Азии в VII — середине X. Шиитская историография. ГРВЛ, М., 1980.
. ан-Наубахти, ал-Хасан ибн Муса. Шиитские секты. Перевод с арабского, исследование и комментарий С.М. Прозорова. ППВ, XLIII. М., 1973.
. Ислам на территории бывшей Российской империи: Энциклопедический словарь. Том I / Составитель и ответственный редактор — С.М.Прозоров; научные консультанты — О.Ф.Акимушкин, В.О.Бобровников, А.Б.Халидов; указатели — А.А.Хисматулин; = Islam in the territories of the Former Russian Empire: Encyclopaedic Lexicon. Vol. I / ed. by Stanislav M. Prozorov. — M. : Вост. лит., 2006—. — ISBN 5-02-018209-5; Т. I. — 2006. — 655 с.: ил. — ISBN 5-02-018420-9 (в пер.)
. Гиргас В.Ф. Арабско-русский словарь к Корану и хадисам. — СПб.: «Издательство «Диля», 2006. — 928 с. [Переиздание «Словаря к Арабской хрестоматии и Корану» проф. В.Ф.Гиргаса (Казань, 1881); подготовили С.М.Прозоров и М.Г.Романов].
. Ислам на территории бывшей Российской империи: Энциклопедический словарь. Выпуск 4. Составитель и ответственный редактор С. М. Прозоров; Указатели А. А. Хисматулин; Научный консультант О. Ф. Акимушкин [Islam in the Former Russian Empire: Encyclopaedic Lexicon. Fasc.4.] — М.: Вост. лит., 2003. — 160с:ил. — ISBN5-02-0181359-8 (в обл.).
. Аликберов А.К. Эпоха классического ислама на Кавказе: Абу Бакр ад-Дарбанди и его суфийская энциклопедия «Райхан ал-хака’ик» (XI–XII вв.) / А.К. Аликберов. Ответственный редактор С.М. Прозоров — М.: Вост. лит., 2003. — 847 с: ил., карты. — (Культура народов Востока : Материалы и исслед.: Осн. в 1969 г. / Редкол.: Ю.А. Петросян (пред.) и др.). — ISBN 5-02-018190-0 (в пер.).
. Ислам на территории бывшей Российской империи. Энциклопедический словарь. Выпуск 3. Составитель и ответственный редактор С. М. Прозоров; Указатели А. А. Хисматулин; Научные консультанты: О. Ф. Акимушкин, А. Б. Халидов. М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2001. — 184 с: ил.
. Ислам на территории бывшей Российской империи. Энциклопедический словарь. Выпуск 2. Составитель и ответственный редактор С. М. Прозоров; Указатели А. А. Хисматулин; Научные консультанты: О. Ф. Акимушкин, В. О. Бобровников, А. Б. Халидов. М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 1999. — 167 с: ил. Prozorov S.M. A unique manuscript of a biographical dictionary by a Khorezmian author // Manuscripta Orientalia. Vol. 5, № 2. June, 1999, pp. 9-17.
. Ислам на территории бывшей Российской империи. Энциклопедический словарь. Выпуск 1. Составитель и ответственный редактор С. М. Прозоров; Указатели А. А. Хисматулин; Научные консультанты: О. Ф. Акимушкин, А. Б. Халидов. М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 1998. — 159 с: ил. ISBN 5-02-018047-5
. Ислам: Историографические очерки. Под общей ред. С.М.Прозорова. [Резван Е.А. Коран и коранистика; Ермаков Д.В. Хадисы и хадисная литература; Кныш А.Д. Суфизм] — М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1991. — 228 с. ISBN 5-02-017284-7
. Ислам: Религия, общество, государство. Сборник статей. Отв. редакторы П.А. Грязневич и С.М. Прозоров. М.: Наука. ГРВЛ, 1984.
. Прозоров С.М. Арабская рукопись неизвестного сочинения ал-Муфаддала ал-Джу‘фи (ум. до 183/799 г.) по ранней шиитской догматике // Русские учёные об исмаилизме / Под ред. С.М.Прозорова, Х.Элназарова. СПб.: Филологический факультет СПбГУ; Нестор-История, 2014. С. 229—240.
. Прозоров С.М. Пророк Мухаммад в суфийской традиции как совершенное воплощение Мистической любви к Богу // Восток и Запад: общие духовные ценности и научно-культурные связи. Баку, с. 119-121.
. Прозоров С.М. Методологические подходы к переводу Корана на русский язык // Шигабутдин Марджани: наследие и современность. Материалы международной научной конференции. Казань: Институт истории АН Татарстана, 2008. С. 73-76.
. Прозоров С.М. Суфизм как форма истолкования и бытования ислама / Неджмеддин Кубра и духовно–культурный мир Востока / Материалы международной научной конференции, Ашхабад, 4-6 сентября 2008 г., cс. 234-235. / Nejmeddin Kubra and Spiritual–Cultural World of Orient” / Abstracts of reports of the international scientific conference. Aşgabat, September, 4-6, 2008. C. 234-235.
. Прозоров С.М. Некоторые штрихи к портрету верховного судьи Багдада Абу Йусуфа (ум. в 798 г.) // Письменные памятники Востока. 1(8), весна-лета 2008. С. 165-169.
. Прозоров С.М. Духовные ценности суфиев в надписях на личных вещах (по материалам арабской рукописи сочинения по суфизму ‘Азизи Шайзалы, XI в.). / Культурное наследие – источник изучения истории, культурного и духовного возрождения мира. / Материалы международной научной конференции. Ашхабад, 14-15 Новруз (март) 2008 г., cc. 308-309. / Cultural heritage – source for studying the history, the cultural and spiritual renaissance of the world / Abstracts of reports of the international scientific conference. Ashgabat, March 14-15, 2008.
. Прозоров С.М. Интеллектуальная элита Мавараннахра и Хурасана накануне монгольского нашествия (по материалам рукописи биографического словаря ал-Андарасбани, 2-ая половина XII в.) / International Conference on Islamic Civilization in Central Asia / 4-7 сентября 2007. Астана, Казахстан. 2007.
. ал-‘Аллама ас-саййид Мухаммад Хусайн ат-Табатаба’и (ум. в 1402/1981 г.). «Весы (справедливости) в толковании ал-Кур’ана» (ал-Мизан фи тафсир ал-Кур’ан). Перевод с арабского и примечания С.М.Прозорова // Письменные памятники Востока, 1(4), 2006. С. 82—107.
. Основы вероучения» Абу Хамида ал-Газали. Комментированный перевод с арабского С.М.Прозорова // Письменные памятники Востока, 2(5), 2006. С. 57—80.
. Аллах или Бог? Дискуссия С.М.Прозорова и Тауфика Камеля Ибрагима / Минарет №1 (008), Март 2006, 8-15
. Прозоров С.М. «Верования арабов во времена ал-джахилии» аш-Шахрастани. Комментированный перевод с арабского // Письменные памятники Востока, 2(3), 2005. С. 25—46.
. Прозоров С.М., Романов М.Г. Обзор электронных баз данных по исламу на арабском, персидском и английском языках. Выпуск 1 // Письменные памятники Востока, 1(2), 2005. С. 240—257.
. Прозоров С.М., Романов М.Г. Методика извлечения и обработки информации из арабских источников (на материале историко-биографической литературы) // Oriens / Восток. № 4, 2003, 117-127.
. Прозоров С.М. Изучение ислама — государственная необходимость // Интервью для периодического издания «Татарский мир» (Москва, №15 за сентябрь 2003)
. ал-Багдади, ‘Абд ал-Кахир б. Тахир. Усул ад-дин фи-л-калам. («Основы религии в богословии»). Перевод с арабского и примечания С.М. Прозорова. / Хрестоматия по исламу. Составитель и ответственный редактор С.М. Прозоров. М.: Наука. ИФВЛ, 1994, 108-138.
. ал-Джа‘фарийа [Прозоров С.М.] / Ислам. Энциклопедический словарь. Ответственный редактор С. М. Прозоров. М.: Наука. ГРВЛ, 1991.
. Прозоров С.М. К вопросу о «правоверии» в исламе: понятие ахл ас-сунна (сунниты) / Проблемы арабской культуры. М., 1987, 213-218.
. Прозоров С.М. Шиитская (имамитская) доктрина верховной власти / Ислам. Религия, общество, государство. Сборник статей. Отв. редакторы П.А. Грязневич и С.М. Прозоров. М.: Наука. ГРВЛ, 1984, 204-212.
. Прозоров С.М. Классификация мусульманских сект по «ат-Табсир фи-д-дин» Абу-л-Музаффара ал-Исфара’ини (ум. в 471/1078 г.) / Ислам: Религия, общество, государство. Сборник статей. Отв. редакторы П.А. Грязневич и С.М. Прозоров. М.: Наука. ГРВЛ, 1984, 102-110.
